Τετάρτη 18 Μαΐου 2011

Η ακούσια νοσηλεία και η εμπλοκή της αστυνομίας στη μεταφορά και φύλαξη των ψυχικά πασχόντων.


Οι πρακτικές που ακολουθούνται κατά τη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας συνιστούν σοβαρή απόκλιση από τον σεβασμό στην προσωπικότητα και αξιοπρέπεια του ψυχικά πάσχοντα, σεβασμό τον οποίο ρητά επιτάσσουν το Σύνταγμα, η ΕΣΔΑ, αλλά και το πλαίσιο του ν. 2071/1992.

Με αφορμή το διάλογο που ξεκίνησε για την αναθεώρηση του προγράμματος «Ψυχαργώς», αλλά και του νομοθετικού πλαισίου που διέπει την ψυχική υγεία και ιδιαίτερα τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών, θα αναφερθούμε στη διαδικασία εκείνη της ακούσιας νοσηλείας κατά την οποία η αστυνομία εμπλέκεται στη μεταφορά και φύλαξη των ψυχικά πασχόντων.

Παρότι ο νομοθέτης (βλ. ν. 2071/1992 άρθρ. 95 επ.) προέβλεψε ως εγγύηση για τη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας τη διπλή ιατρική γνωμάτευση (άρθρ. 96 παρ. 2, ν. 2071/1992) και συνέδεσε το ενδεχόμενο μεταφοράς των ψυχικά πασχόντων κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας, οι ακολουθούμενες πρακτικές έχουν ως συνέπεια οι ψυχικά πάσχοντες να διανυκτερεύουν στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων, τις περισσότερες φορές σε κοινό χώρο με ποινικά κρατούμενους, να μεταφέρονται (το 97% των ασθενών) στη Μονάδα Ψυχικής Υγείας από περιπολικά ή κλούβες της αστυνομίας, ενώ συχνά η δέσμευση και μεταγωγή τους γίνεται με χειροπέδες, συνοδευόμενοι από αστυνομικά όργανα, ενώ, όπως είναι φυσικό, η θέα των ένστολων αστυνομικών επιτείνει την ταραχή και επιδεινώνει την κατάσταση της υγείας τους. 

Όλες οι προαναφερόμενες πρακτικές, όπως προαναφέρθηκε, προσβάλλουν βάναυσα την προσωπικότητα και αξιοπρέπεια των ψυχικά πασχόντων και αποτελούν σοβαρή απόκλιση από τις διατάξεις του άρθρου 98 του ν. 2071/1992 σχετικά με τις συνθήκες νοσηλείας, αλλά και του άρθρου 96 παρ. 2, εδ. 2, του ιδίου νόμου, σχετικά με τις συνθήκες μεταφοράς, όπως κατωτέρω αναφέρονται. Ειδικότερα:

1. Η μεταφορά του ψυχικά ασθενή από τα αστυνομικά όργανα.
α) Οι νομικές διατάξεις
Στις διατάξεις του εδ. 2, παρ. 5, του άρθρου 96, με τίτλο “Διαδικασία Εισαγωγής”, του ν. 2071/1992 «Εκσυγχρονισμός και Οργάνωση Συστήματος Υγείας», σχετικά με την ακούσια νοσηλεία, αναφέρονται καταλεπτώς:
«… Η  μεταφορά  του διενεργείται  υπό  συνθήκες   που   εξασφαλίζουν   το   σεβασμό στην προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του ασθενή, η δε παραμονή του ασθενή εκεί για τις αναγκαίες εξετάσεις δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 48 ώρες…».

Επίσης, στις διατάξεις του άρθρο 98, ν. 2071/1992, με τίτλο «Συνθήκες νοσηλείας» αναφέρεται αυτολεξεί: 
«1. Οι συνθήκες ακούσιας νοσηλείας πρέπει να εξυπηρετούν τις ανάγκες της θεραπείας. Τα αναγκαία περιοριστικά μέτρα δεν επιτρέπεται να αποκλείουν απαραίτητα για τη θεραπεία μέσα… 3. Σε κάθε περίπτωση και σε όλη τη διάρκεια της νοσηλείας, πρέπει να επιδεικνύεται σεβασμός προς την προσωπικότητα του ασθενή. 4. Οι περιορισμοί που επιβάλλονται στην ατομική ελευθερία του ασθενή προσδιορίζονται μόνο από την κατάσταση της υγείας του και τις  ανάγκες της νοσηλείας.».


β) Προτάσεις
Στις περιπτώσεις που απαιτείται παραγγελία του εισαγγελέα για την μεταφορά ψυχικά ασθενούς αυτή θα πρέπει να γίνεται προς το ΕΚΑΒ και όχι προς το αστυνομικό τμήμα.
Για την αξιοπρεπή μεταφορά των ακούσια εγκλειομένων ασθενών στις Μονάδες Ψυχικής Υγείας, όπως ρητά συνάγεται από τις προαναφερόμενες διατάξεις, επιτάσσεται να γίνεται με ασθενοφόρο ή με συμβατικά αυτοκίνητα (όπως προβλέπεται στα Προγράμματα Παρέμβασης στην Κρίση) και με τη συνοδεία νοσηλευτών και όχι αστυνομικών οργάνων.

2. Η παραμονή του ψυχικά ασθενή στα αστυνομικά κρατητήρια.
Δυστυχώς, ενώ ο νομοθέτης προέβλεψε τον τρόπο μεταφοράς των ψυχικά πασχόντων στις Μονάδες Ψυχικής Υγείας, δεν πρόβλεψε το ενδεχόμενο παραμονής του σε αστυνομικό κρατητήριο.
Το νομοθετικό αυτό κενό συμπληρώνεται αυθαίρετα, και ως φυσικό επακόλουθο της εμπλοκής της αστυνομίας, με τη φύλαξή τους σε χώρους αστυνομικής κράτησης. Αυτό, όμως, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το όλο πνεύμα εγγυήσεων που παρέχει ο νομοθέτης προς αποτροπή του εγκλεισμού του ασθενούς σε ψυχιατρικό περιβάλλον, αφού απολήγει σε περιορισμό της προσωπικής ελευθερίας του σε χώρο μάλιστα αστυνομικής κράτησης.
Η παραμονή και διανυκτέρευση σε αστυνομικό κρατητήριο διαιωνίζει το στίγμα που ακολουθεί τους ψυχικά πάσχοντες, αφού αποτελεί έμπρακτη θεώρηση του ψυχασθενούς ως επικίνδυνου για την δημόσια τάξη κι ασφάλεια, θεώρηση που είναι απαράδεκτη και κείται εκτός του σκοπού του νομοθέτη του ν. 2071/92.


Προτάσεις
α) Η δημιουργία "Προγραμμάτων Παρέμβασης στην Κρίση" είναι επιτακτική όσο ποτέ άλλοτε, ώστε να υλοποιηθούν επιτέλους οι σχετικές διατάξεις του ν. 2071/92 για το σεβασμό της αξιοπρέπειας και της προσωπικότητας των ψυχικά ασθενών.

β) Ανάπτυξη ενός κεντρικά σχεδιασμένου πλήρους δικτύου υπηρεσιών κοινοτικής φροντίδας, όπως το "Πιλοτικό Πρόγραμμα Ολοκληρωμένης Κοινοτικής Παρέμβασης" του ΥΥΚΑ που είναι ήδη σε εξέλιξη, με βάση την εκτίμηση των πραγματικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου, το οποίο θα λειτουργεί παράλληλα και συντονισμένα με το κλείσιμο των ψυχιατρείων στο πλαίσιο της αποασυλοποίησης, θα διασφαλίζει την ποιοτική παροχή περίθαλψης στον ψυχιατρικό ασθενή, την προστασία των δικαιωμάτων του και την υλοποίηση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης. 
Δηλαδή, ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας, διασφάλιση της θεραπευτικής συνέχειας στην παροχή φροντίδας πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας, ανάπτυξη δικτύου υπηρεσιών στήριξης των οικογενειών των ψυχικά πασχόντων, καθώς και προγράμματα ευαισθητοποίησης και αγωγής υγείας στην κοινότητα.

  

1.   Περίληψη έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη– Έκθεση Αυτοψίας στις νοσοκομειακές μονάδες και στα αστυνομικά κρατητήρια Ιωαννίνων σχετικά με τη διαδικασία ακούσιου εγκλεισμού ψυχασθενών, αρ. πρωτ. 20051/03, Δεκέμβριος 2004,
2.    Ειδική Έκθεση – Αυτεπάγγελτη Έρευνα του Συνηγόρου του Πολίτη για την «Ακούσια Νοσηλεία Ψυχικά Ασθενών» Μάιος 2007,
3.   Αφιερώματα, «ΚΛΙΜΑΚΑ» «Παρέμβαση στην Κρίση – Ζητήματα σχετικά με τα δικαιώματα των ασθενών και την αστυνομία», περιοδική έκδοση, τεύχος 1ο, Μάρτιος – Απρίλιος 2003.

Τρίτη 3 Μαΐου 2011

Το Δικαίωμα των Ψυχικά Πασχόντων στην κατοικία και στην αυτόνομη διαβίωση.



ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ "ΨΥΧΑΡΓΩΣ"


Το δεκαετές μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα "ΨΥΧΑΡΓΩΣ 2000-2009", στο οποίο βασίστηκε και αναπτύχθηκε το ισχύον σύστημα ψυχικής υγείας ολοκληρώθηκε.

Η ολοκλήρωση σημαντικού και βασικού τμήματος της αποασυλοποίησης (δυστυχώς μέχρι και σήμερα λειτουργούν ψυχιατρεία), της ανάπτυξης υποδομών και γενικά της βελτίωσης παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας αποτελούν αδιαμφισβήτητα αποτελέσματα του ως άνω προγράμματος.

Ωστόσο, η μέχρι σήμερα πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης αξιολογήθηκε ως «στρεβλή»*, διότι δεν επιτεύχθηκε η επιδιωκόμενη ιδεολογική και θεσμική αλλαγή, ώστε να αποδομηθεί η έννοια και η πρακτική του εγκλεισμού και άλλων περιοριστικών της ελευθερίας μεθόδων.

Στην επίσημη πολιτική εντοπίστηκε η απουσία μακροχρόνιου και σαφούς σχεδιασμού και έλλειψη κατευθυντήριων γραμμών σε βασικά ζητήματα. Επίσης, προβληματική θεωρείται η παράλληλη ακόμη και σήμερα ύπαρξη ασυλικού συστήματος και υπηρεσιών παροχής φροντίδας στην κοινότητα, ενώ ως «χάσματα στην ψυχική υγεία» αναφέρθηκαν μεταξύ άλλων η έλλειψη πρόληψης, η ανεπαρκής προσβασιμότητα στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας και η ποιότητα της παρεχόμενης περίθαλψης*.

Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΗΜΕΡΑ

Ταυτόχρονα με την ολοκλήρωση του προγράμματος "ΨΥΧΑΡΓΩΣ" γεννήθηκε η ανάγκη για αναθεώρηση της πολιτικής και των στόχων, βάσει των οποίων σχεδιάστηκε το εν λόγω πρόγραμμα, των διαδικασιών βάσει των οποίων λειτουργεί το σύστημα ψυχικής υγείας και των επιμέρους υπηρεσιών, προκειμένου το σύστημα ψυχικής υγείας να μπορέσει να ακολουθήσει τις διεθνείς τάσεις και πρακτικές και να διορθώσει τις αδυναμίες του.

Επιτακτική είναι, επίσης, η αναπροσαρμογή της εθνικής νομοθεσίας στις νέες συνθήκες, να καταργηθούν οι ατελείς, αντισυνταγματικές και προσβλητικές για τους ψυχικά πάσχοντες διατάξεις, να ληφθούν μέτρα για την προστασία των ευάλωτων ομάδων (λ.χ. που πηγαίνουν οι συντάξεις και τα επιδόματα των ψυχικά πασχόντων τα οποία οι συγγενείς τους εισπράττουν;), καθώς και να συμμορφωθεί η χώρα με τα κρατούντα ευρωπαϊκά και διεθνή κριτήρια (π.χ. Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για την προστασία των ατόμων με ψυχική ασθένεια, Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου κλπ) και να μεταφερθούν πόροι από το ασυλικό σύστημα στη διαμόρφωση και εφαρμογή εναλλακτικών, μη περιοριστικών της ελευθερίας, μεθόδων και υπηρεσιών στήριξης και φροντίδας των πασχόντων από ψυχικές ασθένειες,

Στο πλαίσιο του ανωτέρω προβληματισμού το blog τα Δικαιώματα Ψυχικά Πασχόντων με την εμπειρία που μέχρι σήμερα έχει αποκτήσει, προσπαθεί να συμβάλλει στη προσέγγιση και αποκάλυψη των προβλημάτων και αδυναμιών του συστήματος ψυχικής υγείας, ειδικότερα εκείνων που αφορούν στα δικαιώματα των ατόμων με ψυχικά προβλήματα, όπως αυτό διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα "ΨΥΧΑΡΓΩΣ", φιλοξενώντας επιστολές με σκέψεις και ιδέες που κατατείνουν στην προστασία των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων, στην καταπολέμηση του στίγματος και στην ουσιαστική κοινωνική επανένταξή τους.


ΝΕΟΪΔΡΥΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ Ή ΝΕΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ;


ΜΕΤΑ ΤΟ ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ, ΤΙ;


Ένα από τα επόμενα βήματα που πρέπει να γίνουν, ώστε να απομακρυνθούμε ακόμη περισσότερο από τις ιδρυματικές πρακτικές, είναι η ενίσχυση και στήριξη του δικαιώματος των ενοίκων οικοτροφείων να αποκτήσουν ιδιόκτητη κατοικία.
Είναι προφανές, πως η απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας επηρεάζει θετικά την ποιότητα της ζωής των ατόμων. Ιδιαίτερα για τα άτομα με ψυχικά προβλήματα η δυνατότητα να επιλέξουν τον τόπο και τον τρόπο με τον οποίο θέλουν να ζήσουν, είναι βέβαιο πως, θα προσφέρει στα άτομα αυτά τη δυνατότητα να ζουν πιο ανεξάρτητα, καθώς επίσης να επηρεάσει θετικά τόσο την αυτοεκτίμηση τους και τον τρόπο που σκέφτονται για τον εαυτό τους, όσο και το πώς οι άλλοι τους βλέπουν.

Σήμερα, λοιπόν, τα Δικαιώματα Ψυχικά Πασχόντων φιλοξενούν επιστολή στα αγγλικά της Π.Λ., υπεύθυνης νοσηλεύτριας σε Οικοτροφείο ΒΝΥ, που αναφέρεται στο δικαίωμα των ατόμων με ψυχικές διαταραχές να αποκτήσουν ιδιόκτητη κατοικία, καθώς και στοιχεία με τα οφέλη που  προκύπτουν από την στήριξη αυτού του δικαιώματος τους στις αγγλοσαξονικές χώρες, με σκοπό τον προβληματισμό για την ενδεχόμενη εφαρμογή του και στην Ελλάδα.



LEAVING HOME, MOVING ON
PEOPLE WITH DISABILITES
AS HOME OWNERS

Where and how you live affects the individuals’ quality of life and for a disabled person the same aspirations apply. Owning your own home can positively affect the persons self-esteem, how they think about themselves, and how others view and treat them.

Benefits of Shared Home Ownership

In line with the general policy to enable disabled people to have as ordinary a life as possible, shared home ownership can provide people with disabilities a new way to live more independently.
Shared home ownership gives the individual with disabilities a wider of choice of where and how they want to live.

Choice – nearly three quarters of the housing market is for sale. the individual has a choice of location, type and size of the property and can sell to move to another location if they wish
Security – more secure form of tenure. The individual does not have to move if their support means change. Secure way for families to make long term provisions for relatives.
Independence and control – choice over who you live with, if anyone. Can decide own lifestyle, décor and adaption to their home.
The Council ensures that the accommodation meets the Housing Quality standards.
Self-esteem and social value.

Shared home ownership also benefits the local authority as it meets the accommodation needs of the  people with disability and reduce support costs for some individuals, while keeping within the government and local authorities agendas.

New Model

The model is based on a six flats in the same building but can accommodate more of less individuals. The buildings are assured to meet high standards and individual needs. A disabled person in Great Britain is entitled to income support, and if they need alternative and more suitable accommodation for their individual needs, in principle they are eligible to borrow up to one hundred thousand pounds from a mortgage lender. Within this model the individual will be able to buy 65% of the house with the remaining 35% belonging to the housing association. This way the individual has piece of mind regarding future maintenance of property as issues of capacity to contract for maintenance are avoided.

For a number of people legal capacity may be an issue, however the recent Mental Capacity Act confirms the doctrine of «best interest» and provides protection for those supporting decisions.
If the individual does not have legal capacity to enter into a mortgage agreement, they could apply to the Court of Protection to appoint a Deputy to act on their behalf.

One case study has shown that the fees paid by the local authorities for an individual to live in a care home were 53,000 pounds per annum. After being introduce into the shared home ownership scheme, the same individual now owns and lives in his own flat and the local authorities are now charged 26,000 pounds per annum for this individual.

2/05/2011
Π.Λ. υπεύθυνη νοσηλεύτρια σε οικοτροφείο ΒΝΥ.



* Δελτίο Τύπου του Συνηγόρου του Πολίτη με τα συμπεράσματα ημερίδας με τίτλο: "Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα: Ανάγκες, Προτάσεις, Λύσεις".