Παρασκευή 29 Νοεμβρίου 2013

To μνημόνιο, οι διαθεσιμότητες και η αποασυλοποίηση



Ο ξαφνικός θάνατος των ψυχιατρείων

Του Ι. Μπεθάνη
Η βίαιη αποασυλοποίηση –ως απόφυση του μνημονίου- είναι το flip side της διαρκούς αποασυλοποίησης. Στην πρώτη περίπτωση το ψυχιατρείο διαχέεται ως είχε στο –νοσοκομειακό- ΕΣΥ, στη δεύτερη περίπτωση η αποασυλοποίηση μετατίθεται για το απώτερο μέλλον –πότε 2010, πότε 2015, πότε 2020.

Η ένταξη της αποασυλοποίησης στη μνημονιακή επιταγή για απολύσεις 11.000 εργαζομένων εντός του 2014 αποτελεί ένα κουτοπόνηρο ελιγμό ώστε να ικανοποιηθεί η σχετική νόρμα, ακυρώνει όμως και διαστρέφει μια στόχευση που –θα έπρεπε να- αντιπροσωπεύει την επιστροφή των ατόμων με ψυχική αναπηρία στην κοινότητα.

Το μέτρο της διαθεσιμότητας εξάλλου είναι σαν τη ρωσική ρουλέτα – οι άσφαιρες βολές –βλ. κινητικότητα- αφορούσε το πρώτο κύμα, το δεύτερο που επίκειται όμως είναι πολύ πιθανό να πληγεί από πραγματικά πυρά –βλ. απολύσεις. Επιπλέον, η υπαγωγή 230 εργαζομένων στην κινητικότητα και η αναστολή της λειτουργίας για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα 4 κλινικών οξέων στην Αθήνα και 1-2 στη Θεσσαλονίκη ακυρώνει τη δυνατότητα βραχείας νοσηλείας των ασθενών στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα και εξωθεί το σύστημα εφημεριών στα όρια του.
 
Οι συγκεκριμένες επιλογές αποτελούν μια παλινδρόμηση στο 1999 όταν οι σεισμοί είχαν θέσει εκτός εφημερίας τις μονάδες οξέων του ΨΝΑ. Η σχεδιαζόμενη ταχεία μετεγκατάσταση των μονάδων αυτών είναι εξαιρετικά αμφίβολη αν λάβει κανείς υπόψη του πόσο χρονοβόρες είναι οι κτηριακές προσαρμογές και πόσο μεγάλες είναι οι αντιστάσεις όλων των εμπλεκόμενων φορέων στα νοσοκομεία υποδοχής. Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας ήταν πάντα ο παρίας του ΕΣΥ και η εξώθηση των Ψυχιατρικών Τομέων είτε στην περιφέρεια του Νοσοκομείου είτε στις εγκαταστάσεις του παλιού νοσοκομείου –σε περιπτώσεις νεοαναγειρόμενων- καταδεικνύουν του λόγου το αληθές. Εάν λοιπόν βγουν από την εφημερία 60-80 κλίνες τότε τα Ψυχιατρικά Τμήματα τα οποία λειτουργούν ήδη με κάλυψη άνω του 100% τα περισσότερα – βλ. ράντσα – είτε θα πλημμυρίσουν στα ράντσα, είτε θα κάνουν αποθεραπεία εξπρές είτε θα δέχονται μόνο ακούσια περιστατικά είτε –το πιθανότερα και τα τρία αυτά μαζί

Ο ξαφνικός θάνατος των ψυχιατρείων έχει πολλές διαφορές από τον αντίστοιχο της ΕΡΤ- ο ιδιωτικός τομέας δεν μπορεί να υποκαταστήσει το δημόσιο διότι μεγάλη μερίδα των ακούσιων περιστατικών –οι νέοι χρόνιοι που αποτελούν τον σκληρό πυρήνα των εισαγωγών, οι ασθενείς της περιστρεφόμενης πόρτας- δεν έχουν τους πόρους για να στραφούν στην ιδιωτική περίθαλψη.
 
Οι επιπτώσεις αυτών των μέτρων θα είναι αφενός καταστροφικές γι’ αυτούς τους λόγους βραχυπρόθεσμα και αφετέρου θα απαξιώσει το πρόταγμα της αποασυλοποίησης το οποίο θα συνδεθεί στη μνήμη όλων με την απορρύθμιση του ξαφνικού θανάτου. Επιπλέον, είναι βέβαιο ότι η υλοποίηση των μέτρων θα συνοδευθεί από τη δυσφήμηση των εργαζομένων και των παρεχόμενων ψυχιατρικών υπηρεσιών –όπως και στην περίπτωση της ΕΡΤ και κάθε υπό κατάργηση οργανισμού-. Ο επακόλουθος στιγματισμός της ψυχιατρικής περίθαλψης θα έχει ως συνέπεια να μετατραπεί η ψυχική υγεία στο σακάτη του ΕΣΥ ένας τομέας που θα αδυνατεί να αντλήσει πόρους και να ενταχθεί στην εκάστοτε πολιτική ατζέντα.
 
Η συγκεκριμένη εκδοχή της αποασυλοποίησης είναι προφανές ότι συνδέεται με τη συρρίκνωση του δημοσίου και την πολιτική αλαζονεία και όχι με το Σύμφωνο Andor-Λυκουρέντζου. Η σύντμηση των σχετικών προθεσμιών από δύο έτη σε λίγους μήνες μαρτυρούν ότι αναπαράγεται το μοντέλο της ΕΡΤ –ανακοίνωση του θανάτου του οργανισμού και εσπευσμένη μεταφύτευση του εν συνεχεία. Η αποϊδρυματοποίηση-αποασυλοποίηση είναι μια σύνθετη διαδικασία, έχει πολλές συνιστώσες και το κυριότερο συνιστά αλλαγή παραδείγματος- την μετατόπιση από ένα σύστημα εγκλεισμού που διαχειρίζεται την κρίση του ψυχωσικού σε ένα τομεοποιημένο δίκτυο υπηρεσιών που διασφαλίζει την παραμονή του πάσχοντα στην κοινότητα. Η ανάπτυξη των κοινοτικών υπηρεσιών αφενός στα αστικά κέντρα και αφετέρου σε όλη την επικράτεια- αποτελεί την αναγκαία αν και όχι επαρκή συνθήκη για την ευόδωση αυτού του στόχου. Η αναπαραγωγή της ρυθμιστικής λειτουργίας των νοσηλευτικών τμημάτων ως ρακοσυλλέκτες της ψυχικής οδύνης-τόπος εναπόθεσης των «αρρύθμιστων» ψυχωσικών συνιστά ένα επανιδρυματισμό εντός των τειχών. Οι κοινοτικές υπηρεσίες θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ψυχοκοινωνική υποστήριξη των ατόμων με σοβαρές ψυχικές διαταραχές σε συνεργασία με όλο το εύρος των κοινωνικών υπηρεσιών ώστε να γίνει πράξη η κοινωνική τους ένταξη. Η τωρινή λειτουργία των –ισνών- κοινοτικών υπηρεσιών πόρρω απέχει από την εφαρμογή αυτού του μοντέλου. Εάν εξαιρεθούν ορισμένες νησίδες οι υπάρχουσες κοινοτικές δομές λειτουργούν είτε ως εξωτερικά ιατρεία είτε ως μονάδες υποδοχής των «μη-δυσίατων ψυχικών νοσημάτων» διαιωνίζοντας με αυτό τον τρόπο το φαινόμενο της περιστρεφόμενης πόρτας. Το απόστημα που εκφράζεται με το μονόδρομο συγγενής-εισαγγελία-αστυνομία-ψυχιατρικό τμήμα πρέπει να σπάσει. Και οι ευθύνες βαραίνουν όλους τους εμπλεκόμενους επαγγελματίες-διοικήσεις-πολιτική ηγεσία που ορίζουν ως αμετάκλητη θεραπευτική συνθήκη του ψυχικά πάσχοντα την αναγκαστική νοσηλεία.