Η γραφειοκρατική ιδιοτέλεια* της 2ης ΥΠΕ

Η 2η ΥΠΕ, συνεπής στο πνεύμα της εποχής -αυτό της επιστροφής στην εποχή της δεκαετίας του ‘50 και των ιδρυμάτων, διένειμε την 1η Δεκεμβρίου 2025 στους Επιστημονικά Υπευθύνους (ΕΥ) των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ΜΨΑ)** ένα άκρως απαράδεκτο έγγραφο, με οδηγίες νοσοκομειακής νοοτροπίας και ευθυνοφοβίας σχετικά με τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που θα πρέπει να ακολουθούνται για τις εξόδους των φιλοξενούμενων από τις μονάδες αυτές.

Οι προβλεπόμενες στο εν λόγω έγγραφο γραφειοκρατικές διαδικασίες καθιστούν πρακτικά σχεδόν αδύνατες τις εξόδους και, ακολούθως, την αποϊδρυματοποίηση, την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση, την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή και ένταξη των φιλοξενουμένων στις ΜΨΑ στην κοινωνία (παρ. 2, άρ. 1 ν. 2716/1999 και άρθρο 3 ΣΔΑΑ).

Επί της ουσίας, δηλαδή, η 2η ΥΠΕ, ενεργώντας αντίθετα από τις αρχές της κοινοτικής ψυχιατρικής και της κοινωνικής επανένταξης, καταργεί στην πράξη τον σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκαν και λειτουργούν οι Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ΜΨΑ), και τις μετατρέπει σε μικρά ιδρύματα.

Και βέβαια, με τις εν λόγω οδηγίες η 2η ΥΠΕ, προσβάλλει βάναυσα την αξιοπρέπεια και την ατομική αυτονομία των φιλοξενούμενων στις ΜΨΑ, συμπεριλαμβανομένης και της ελευθερίας των ατομικών επιλογών και της ανεξαρτησίας των ατόμων.

Εν τέλει, η 2η ΥΠΕ καλλιεργεί διακρίσεις, λόγω της ψυχικής πάθησης, κατά παράβαση της Σύμβασης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (ΣΔΑΑ), τις αρχές και τους στόχους της Συναινετικής Διακήρυξης για την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (WΗΟ/ΜΝΗ/ΜΝD/96.2), των διατάξεων του νόμου 2716/1999 (ΦΕΚ Α’ 96/1999) και της ΥΑ αρ. Α3α/οικ.876 (ΦΕΚ Β' 661/2000) κ.ά.

ΥΓ: Η 2η ΥΠΕ αντιμετωπίζει τις ΜΨΑ με οργανωσιακή κουλτούρα και νοοτροπία νοσοκομειακού παραρτήματος και όχι ως Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 9 ν. 2716/1999 κα των άρθρων 3 και 7 της υπ’ αριθμ. Α3α/οικ.876/2000, δηλαδή όχι ως κοινοτική δομή βάσει των αρχών της σύγχρονης ψυχιατρικής επιστήμης. Επιπλέον, φαίνεται πώς το έγγραφο απευθύνεται σε «προϊστάμενους» των ΜΨΑ, η οποία όμως θέση δεν προβλέπεται στις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, όπως σαφώς προκύπτει από τις διατάξεις του v. 2716/1999 και της ΥΑ υπ' αριθμ. Α3α/οικ.876/Ι6-Ο5-20Ο0 (ΦΕΚ B' 661/2000).

Επιπροσθέτως, η αναφορά σε θέση «προϊσταμένου/ης» στις ΜΨΑ έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το πνεύμα αλλά και τις διατάξεις που διέπουν τις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, αφού βασική αρχή λειτουργίας της Πολυκλαδικής Θεραπευτικής Ομάδας (ΠΘΟ) είναι η αμοιβαία και ισότιμη συνεργασία.

_____________

* Γραφειοκρατική ιδιοτέλεια ονομάζεται το φαινόμενο που παρατηρείται, όταν ο υπάλληλος θέτει ως οδηγό των πράξεών του όχι τη νομιμότητα και την επιστήμη του, αλλά το προσωπικό του συμφέρον προληπτικής εξασφάλισης από πιθανή ευθύνη. Σ' αυτό το πλαίσιο, η γραφειοκρατική ιδιοτέλεια στηρίζεται στην ευθυνοφοβία, οδηγεί στην απραγία και αναδεικνύονται σε άτυπη διοικητική πρακτική.

**Οι Μονάδες ή προγράμματα όπου παρέχονται υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης για ενήλικες, παιδιά ή εφήβους είναι τα Οικοτροφεία, οι Ξενώνες, τα Προστατευμένα Διαμερίσματα και οι Φιλοξενούσες Οικογένειες (παρ. 1, αρ. 9, ν. 2716/1999).

Το ένα χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο [ενίοτε τρία και πλέον χέρια] το σύστημα

Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου εξέδωσε στις 2-12-2025 την με αριθμό 8/2025 εντεκασέλιδη  εγκύκλιο με τίτλο «Διαδικασία μεταφοράς προσώπων που φέρονται ως ψυχικά ασθενείς στο πλαίσιο ακούσιας νοσηλείας»(1).

Στο μακροσκελές κείμενο της εγκυκλίου αναπτύσσεται διεξοδικά η ισχύουσα νομοθεσία για τους ψυχικά ασθενείς, και ειδικότερα οι διατάξεις σχετικά με τη μεταφορά ψυχικά ασθενών, όπως αυτή διαμορφώθηκε με την προσθήκη του άρθρου 96Α’ στο ν. 2071/1992.

Η εν λόγω εγκύκλιος αποτελεί μια “φανταστική έκθεση ιδεών”, η οποία, ναι μεν στηρίζεται στην υφιστάμενη νομοθεσία, απέχει όμως παρασάγγας από το τι πραγματικά συμβαίνει στην πράξη, εξ αιτίας των παραβιάσεων του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου από την ίδια την Πολιτεία, η οποία νομοθετεί προσχηματικά, αφού δεν υλοποιεί στη συνέχεια τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την εφαρμογή των νομοθετημάτων της(3)…

Ζητήματα τα οποία ο Άρειος Πάγος γνωρίζει πολύ καλά, αλλά ουδέποτε αγγίζει…

Κι αυτό διότι η εγκύκλιος έπρεπε εσπευσμένα να καταλήξει σε μια προειλημμένη απόφαση, αυτή της «αποδέσμευσης των αστυνομικών», παραβλέποντας την παντελή απουσία όλων των άλλων προβλέψεων του άρθρου 96Α', τις οποίες επικαλείται ωστόσο ως ισχύουσες.

Τι παρέβλεψε, λοιπόν, η εγκύκλιος;

Παρέβλεψε την απαράδεκτη και για μια τριετία μέχρι σήμερα(4) καθυστέρηση διαμόρφωσης των προϋποθέσεων για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 96Α ν. 2071/1992, όπως τροποποιήθηκε με το ν. 4931/2022, δηλαδή:

·       την ανυπαρξία συμμετοχής κατάλληλων Κοινοτικών (ιδιωτικών) Μονάδων Ψυχικής Υγείας για την εκτέλεση της μεταφοράς,

·       την παντελή απουσία κατάλληλα διαμορφωμένων οχημάτων μεταφοράς των ψυχικά ασθενών,

·       την απουσία κατά τη μεταφορά του ασθενούς συνοδείας του από ψυχίατρο ή παιδοψυχίατρο, νοσηλευτή και το πρόσωπο με άδεια οδήγησης (του κατάλληλα διαμορφωμένου οχήματος!),

·       τη μη ουσιαστική λειτουργία του Αυτοτελούς Τμήματος Επιχειρήσεων Υγείας του Ε.Κ.Α.Β για τη μεταφορά ψυχικά ασθενών. Να σημειώσουμε εδώ, ότι μόλις πριν ένα περίπου μήνα της τρέχουσας χρονιάς (2025), προστέθηκε στο άρθρο 33 ν. 4633/2019 νέα τροποποίηση, η παρ. 6, η οποία αναφέρεται στη σύσταση στο Ε.Κ.Α.Β. Ειδικού Τμήματος Διαχείρισης Ψυχικά Ασθενών(5).

Παραβλέποντας η εγκύκλιος, λοιπόν, όλες τις προαναφερόμενες ουσιώδεις ελλείψεις, καθώς και την υποστελέχωση και εξαθλίωση του νοσηλευτικού και ιατρικού προσωπικού των ψυχιατρείων και των ψυχιατρικών τμημάτων και εν γένει του ΕΣΥ, εκλαμβάνει ως αξιοπρεπή και ιδίως νομικά αποδεκτή την -κατ’ εξαίρεση(6)- μεταφορά των ψυχικά ασθενών “με όχημα της αρμόδιας αστυνομικής αρχής από κλιμάκιο δύο (2) αστυνομικών”, και καταλήγει:

«[…] οι συνοδεύοντες τον φερόμενο ως ψυχικά ασθενή, ψυχίατρος ή παιδοψυχίατρος, ο νοσηλευτής (;) και το πρόσωπο, που είναι εφοδιασμένο με την κατάλληλη άδεια οδήγησης (;), προκειμένου να οδηγεί το κατάλληλα διαμορφωμένο όχημα (που δεν υφίστανται), αλλά και οι δύο (2) αστυνομικοί, οι οποίοι συμμετέχουν, κατά περίπτωση, στην ανωτέρω σχετική μεταφορά και συνοδεύουν τον ασθενή, αποδεσμεύονται, από την περαιτέρω διαχείριση του περιστατικού αυτού […].»(7).

ΥΓ: Οι διαρκείς τροποποιήσεις των διατάξεων σχετικά με τη μεταφορά των ψυχικά ασθενών είναι “αναγκαίες” στην Πολιτεία, διότι με τη μέθοδο αυτή διαιωνίζει το πρόβλημα, ενώ παράλληλα εμφανίζεται συμμορφούμενη ως προς τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών και τις συστάσεις της CPT. Πέντε χρόνια πέρασαν από τις συστάσεις (2019) της CPT και μέχρι σήμερα (2025) η μεταφορά των ψυχικά ασθενών κατά την ακούσια νοσηλεία πραγματοποιείται με αστυνομικό όχημα και συνοδούς αστυνομικά όργανα.

Πρόσφατα, με το άρθρο 56 ν. 5243/2025 (ΦΕΚ Α’ 187/31-10-2025), στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 5 του άρθρου 96 του ν. 2071/1992 (Α’ 123) περί της διαδικασίας ακούσιας νοσηλείας σε μονάδα ψυχικής υγείας, συμπληρώθηκε ως εξής: «5 … Η μεταφορά του διενεργείται από το Ειδικό Τμήμα Διαχείρισης Ψυχικά Ασθενών του Εθνικού Κέντρου Άμεσης Βοήθειας της παρ. 6 του άρθρου 33 του ν. 4633/2019 (Α’ 161), υπό συνθήκες που εξασφαλίζουν το σεβασμό στην προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια του ασθενή, η δε παραμονή του ασθενή εκεί για τις αναγκαίες εξετάσεις δεν μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από 48 ώρες.». Ωστόσο, στην παρ. 5 του άρθρου 109 ν. 5243/2025 ορίζεται ό.τι: «Έως την πλήρη έναρξη … εξακολουθούν να ασκούνται από τα όργανα που τις ασκούσαν …».

Τι καταλαβαίνετε;

  

___________________

1.      1. Η ΑΠ 8/2025 εγκύκλιος κοινοποιείται: α) στο Υπουργείο Υγείας - Γενική Διεύθυνση Υπηρεσιών Υγείας — Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας - Τμήμα Α’, β) την «ΕΝΩΣΗ ΙΑΤΡΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΙΑ» («Ε.Ι.Ν.Α.Π.») και γ) το Υπουργείο Δικαιοσύνης (ολόκληρη η εγκύκλιος εδώ: https://eisap.gr/%ce%b5%ce%b3%ce%ba%cf%8d%ce%ba%ce%bb%ce%b9%ce%bf%cf%82-8-2025/)

2.     2. Η CPT, δηλαδή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας διατύπωσε, στην από 19 Φεβρουαρίου 2019  και με τα στοιχεία CPT/Inf (2019) 5 Έκθεσή της, τις συστάσεις της, εκτός των άλλων, και σχετικά με τη μεταφορά των ψυχικά ασθενών (εδώ η έκθεση της CPT: https://www.coe.int/el/web/cpt/-/greece-council-of-europe-anti-torture-committee-calls-for-the-situation-of-psychiatric-patients-to-be-improved-while-criticising-once-again-the-poor-t).

3.     3. Οι τροποποίηση της νομοθεσίας όπως ισχύει σήμερα, συνιστά προσχηματική συμμόρφωση της χώρας στις συστάσεις της CPT (βλ. σημ. 2). Και είναι προσχηματική διότι η αστυνομία, με πλήρη εξάρτυση, παραμένει πάντα αναγκαίος συνεργάτης και αρωγός της ασκούμενης ψυχιατρικής.

4.    4. το άρθρο 96Α του ν. 2071/1992 προστέθηκε με το άρθρο 59 Ν.4931/2Ο22 (ΦΕΚ Α’ 94/13-05-2022), και από τότε μέχρι σήμερα έχουν περάσει τρία χρόνια και οι μεταφορές των ασθενών πραγματοποιούνται με περιπολικά και συνοδεία αστυνομικών οργάνων.

5.      5. Η παρ. 6, άρ. 33 ν. 4633/2019, όπως προτέθηκε με το άρθρο 55 ν. 5243/2025 (ΦΕΚ Α`187/31-10-2025): «6. Συστήνεται στο Ε.Κ.Α.Β. Ειδικό Τμήμα Διαχείρισης Ψυχικά Ασθενών, το οποίο υπάγεται απευθείας στον Πρόεδρό του. Το Τμήμα είναι αρμόδιο για τη μεταφορά των φερομένων ως ψυχικά ασθενών σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 96 του ν. 2071/1992 (Α’ 123).»

6.      6. βλ. περ. β’ παρ. 6, άρθρου 96Α ν. 2071/1992 «[…] β) … σε εξαιρετικές περιπτώσεις, δεν καθίσταται εφικτή η συμμετοχή της Κοινοτικής Μονάδας Ψυχικής Υγείας της παρ. 2 στη διαδικασία της μεταφοράς του φερόμενου ως ψυχικά ασθενή, όπως αυτή καθορίζεται στην παρ. 3, η μεταφορά πραγματοποιείται με όχημα της αρμόδιας αστυνομικής αρχής και από κλιμάκιο δύο (2) αστυνομικών. […]».