Ανάθεση της δικαστικής συμπαράστασης του ψυχικά πάσχοντος προσώπου στο ΝΠΙΔ που το φιλοξενεί.

Στις αρχές του τρέχοντος μηνός Ιανουαρίου 2012 δημοσιεύθηκε, τώρα από το Μονομελές Πρωτοδικείο Πατρών, μια ακόμα σημαντική απόφαση* σε υπόθεση αντικατάστασης δικαστικού συμπαραστάτη. 

Ανατέθηκε η δικαστική συμπαραστάτη του πάσχοντος προσώπου στο ΝΠΙΔ που το φιλοξενεί.

Με σκοπό την αντικατάσταση του δικαστικού συμπαραστάτη είχαν κατατεθεί στο Μονομελές Πρωτοδικείο Πατρών δυο αιτήσεις. 

Η πρώτη αίτηση κατατέθηκε απευθείας (;) στη γραμματεία του δικαστηρίου από τους συγγενείς -αδέλφια του συμπαραστατουμένου, οι οποίοι αποτελούσαν μέχρι τότε το εποπτικό συμβούλιο της δικαστικής συμπαράστασης. Με την αίτησή τους ζητούσαν να οριστεί δικαστικός συμπαραστάτης ένα από τα αδέλφια του συμπαραστατουμένου.

Η δεύτερη αίτηση κατατέθηκε στο δικαστήριο μέσω του Εισαγγελέα Πρωτοδικών Πατρών από την "Κλίμακα", τον φορέα στον οποίο ο συμπαραστατούμενος φιλοξενείται. Με την αίτησή της αυτή η "Κλίμακα" ζητούσε να οριστεί η ίδια δικαστικός συμπαραστάτης, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, στις οποίες έχουμε αναφερθεί εδώ και εδώ

Μοναδικό κοινό σημείο των αιτήσεων ήταν η αναγκαιότητα αντικατάστασης του δικαστικού συμπαραστάτη, αφού ο ορισθείς δικαστικός συμπαραστάτης -αδελφός του συμπαραστατουμένου, ήταν παντελώς αδιάφορος. Η κάθε αίτηση, όμως, απέβλεπε σε διαφορετικό σκοπό. 

Η πρώτη αποσκοπούσε να "νομιμοποιήσει", με την απόφαση που θα εξέδιδε το δικαστήριο, τις παράνομες αναλήψεις των αιτούντων συγγενών απ' τον τραπεζικό λογαριασμό του συμπαραστατουμένου, που ξεπερνούσαν τις 21.700 ευρώ.

Η δεύτερη αίτηση, η οποία να σημειωθεί κοινοποιήθηκε εκ του περισσού τόσο στη Δ/νση Ψυχικής Υγείας του ΥΥΚΑ, όσο και στην Ειδική Επιτροπή Προστασίας των Δικαιωμάτων Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, απέβλεπε προφανώς, στο να προασπίσει τα δικαιώματα του συμπαραστατουμένου. 

Οι αιτήσεις συνεκδικάστηκαν. 

Δεν θα σταθώ στην απίστευτη θρασύτητα, που επέδειξαν οι συγγενείς κατά τη διάρκεια της δίκης, αντιλαμβανόμενοι πως ελλόχευε ο κίνδυνος να χάσουν το συμπληρωματικό τους "έσοδο". Στις περιπτώσεις αυτές οι συμπεριφορές ορισμένων συγγενών είναι, πλέον, σύνηθες φαινόμενο και στερεότυπη επανάληψη. 

Δυστυχώς, όταν προκύπτουν τέτοιου είδους οικονομικά θέματα, το συγγενικό ενδιαφέρον προς τον πάσχοντα δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο.

Δεν θα αναφερθώ εδώ, επίσης, στα επιμέρους νομικά θέματα, που προκύπτουν από την απόφαση. Επισημαίνω μόνο το ενδιαφέρον του ιστορικού καθώς και την πληρότητα του σκεπτικού της απόφασης, ολόκληρο το περιεχόμενο της οποίας μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

*Σημ. σχετικές αποφάσεις όπως λ.χ. τις υπ' αριθμ. 26991/2005, 32046/2006 αποφάσεις του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης  και την υπ' αριθμ. 379/2007 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Κατερίνης μπορείτε να βρείτε εδώ.

ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΟΥΜΕΝΟΥ

ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΤΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΟΥΜΕΝΟΥ

Το συμφέρον του πάσχοντος προσώπου, παράλληλα με την προστασία της προσωπικότητας, αποτελεί το κυριότερο στοιχείο της δικαστικής συμπαράστασης. Η δικαστική συμπαράσταση δεν επιβάλλεται για κανέναν άλλο λόγο παρά μόνο για να προστατεύσει τους πάσχοντες. Επομένως το αληθινό συμφέρον (περιουσιακό ή ηθικό) του συμπαραστατέου πρέπει να αποτελεί γνώμονα όλων των ενεργειών που κατατείνουν στην εξυπηρέτηση του και "όλες οι πράξεις... πρέπει να αποβλέπουν στο συμφέρον του συμπαραστατουμένου..." (άρθρο 1684 ΑΚ).

Μάλιστα σε περίπτωση παράβασης των ανωτέρω υποδείξεων ενδεχομένως να θεμελιώνεται ευθύνη προς αποζημίωση του συμπαραστατουμένου, καθώς και λόγος παύσης του δικαστικού συμπαραστάτη, μέλους ή των μελών του εποπτικού συμβουλίου.

Στη δικαστική συμπαράσταση και ανάλογα με το είδος της (στερητικής ή επικουρικής) που έχει τεθεί ο συμπαραστατούμενος, ο δικαστικός συμπαραστάτης, είτε αντιπροσωπεύει τον συμπαραστατούμενο στις δικαιοπραξίες του ενεργώντας αντ΄αυτού (στερητική δικαστική συμπαράσταση), είτε απλώς συναινεί σ΄αυτές (επικουρική δικαστική συμπαράσταση).

 

ΣΤΕΡΗΤΙΚΗ ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΗΣ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΟΥΜΕΝΟΥ

Ειδικά για τις περιπτώσεις της στερητικής (μερική ή πλήρης) δικαστικής συμπαράστασης, και εφόσον ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, το λειτούργημα του δικαστικού συμπαραστάτη διέπεται από τους κανόνες (αναλογική εφαρμογή) της επιτροπείας ανηλίκων (άρθρο 1682 εδ. α' ΑΚ). 

Υποχρέωση απογραφής της περιουσίας του συμπαραστατουμένου 

Ο συμπαραστάτης που ορίστηκε να αντιπροσωπεύει συμπαραστατούμενο που τέθηκε σε καθεστώς πλήρους δικαστικής συμπαράστασης δεν είναι ανεξέλεγκτος, αλλά έχει νόμιμες υποχρεώσεις. Από τις επιτακτικές, πρώτες υποχρεώσεις του συμπαραστάτη είναι η καταγραφή και σύνταξη απογραφής της περιουσίας του συμπαραστατουμένου (άρθρο 1611 ΑΚ), με σκοπό να διασφαλίσει τα συμφέροντα του συμπαραστατέου.

Είναι αυτονόητο πως η απογραφή χρησιμεύει για τη διαπίστωση των χρεών, στην απόδειξη της περιουσίας που παραλαμβάνει ο συμπαραστάτης προς διαχείριση για την οποία θα κληθεί να λογοδοτήσει, στον έλεγχο του συμπαραστάτη και τον εξαναγκασμό του να δηλώσει τις δικές του τυχόν απαιτήσεις κατά της περιουσίας του συμπαραστατέου, για φορολογικούς λόγους και συντελεί στο διαχωρισμό των δυο περιουσιών (συμπαραστατέου και συμπαραστάτη), αφού ο συμπαραστάτης διαχειρίζεται συγχρόνως και τη δική του περιουσία.
Αν και ο νόμος δεν θέτει το χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να αρχίσει και να περατωθεί η απογραφή, από το σκοπό της απογραφής προκύπτει εύλογα ότι η απογραφή πρέπει να γίνει το ταχύτερο δυνατό και σε σχετικά στενά χρονικά περιθώρια. Μάλιστα, ο συμπαραστάτης καθίσταται υπεύθυνος απέναντι στον συμπαραστατούμενο για κάθε υπαίτια βραδύτητα σύνταξης της απογραφής. 

Η διενέργεια της απογραφής γίνεται από τον συμπαραστάτη παρουσία εκπροσώπου του εποπτικού συμβουλίου (εξώδικη απογραφή) και του συμπαραστατουμένου, όπου η παρουσία του είναι δυνατή, είτε διατάσσεται από τον Ειρηνοδίκη (δικαστική απογραφή) της περιφέρειας που βρίσκεται η περιουσία του συμπαραστατέου, αφού το ζητήσει ο συμπαραστάτης, ή καθένας που έχει έννομο συμφέρον (λ.χ. συγγενής ή μέλος του εποπτικού συμβουλίου) ή ο εισαγγελέας ή και αυτεπαγγέλτως (άρθρο 838 παρ. 1 ΚΠολΔ) και διενεργείται από συμβολαιογράφο με την παρουσία του συμπαραστάτη, ενός εκπροσώπου του εποπτικού συμβουλίου και του συμπαραστατουμένου, όπου η παρουσία του είναι δυνατή.

Ο συμπαραστάτης είναι υποχρεωμένος να επιδίδει αντίγραφα της έκθεσης απογραφής τόσο στο εποπτικό συμβούλιο όσο και στην κοινωνική υπηρεσία. 

Ευθύνη του δικαστικού συμπαραστάτη 

Ο δικαστικός συμπαραστάτης στην περίπτωση της στερητικής δικαστικής συμπαράστασης, ευθύνεται για κάθε ζημία που προκάλεσε στον συμπαραστατούμενο από υπαιτιότητα του κατά την ενάσκηση των καθηκόντων του και από ελαφρά αφηρημένη αμέλεια (άρθρο 1632 εδ. α' ΑΚ).

Σε περίπτωση που έχουν διορισθεί περισσότεροι συμπαραστάτες ευθύνονται εις ολόκληρον, εκτός αν ο καθένας έχει διορισθεί για χωριστό κύκλο πράξεων, οπό­τε καθένας ενεργεί αυτοτελώς και ευθύνεται ατομικά, για τη ζημία δηλαδή που προκάλεσε στον συμπαραστατούμενο στο πλαίσιο των δικών του ενεργειών (αναλ. ΑΚ 1632 εδ. β’).

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 

Οι περισσότερες δικαστικές αποφάσεις σχετικά με την υποβολή ενοίκων οικοτροφείων σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης, θέτουν τους ενοίκους αδιακρίτως (καλώς ή κακώς, αυτό είναι άλλο ζήτημα) σε καθεστώς πλήρους στερητικής δικαστικής συμπαράστασης. Έτσι, οι βαρυσήμαντες λέξεις «αποασυλοποίηση», «κοινωνική επανένταξη» κ.λ.π. καθίστανται άνευ νοήματος.

Πέρα από την ανωτέρω επισήμανση είναι σχεδόν βέβαιο πως κανένας δικαστικός συμπαραστάτης δεν έχει προβεί σε απογραφή των περιουσιακών στοιχείων των συμπαραστατουμένων που διαχειρίζονται και δεν έχει τηρήσει τις εκ του νόμου υποχρεώσεις (κοινοποίηση απογραφής κ.λ.π.), με αποτέλεσμα να είναι ανεξέλεγκτος. Κι αυτό διότι τα εποπτικά συμβούλια που έχουν εκ του νόμου τα έργα εποπτείας της δικαστικής συμπαράστασης (άρθρο 1682 εδ. β’ ΑΚ) και θα μπορούσαν να προστατεύσουν τον συμπαραστατούμενο από τις όποιες αυθαιρεσίες του συμπαραστάτη, στην πραγματικότητα έχουν διακοσμητικό και μόνο ρόλο.

Η αδράνεια αλλά και η απουσία άλλων ελεγκτικών μηχανισμών καθιστά τη δικαστική συμπαράσταση από λειτούργημα σε κερδοφόρο «επάγγελμα», ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης.

Το βάρος της λύσης του εν λόγω προβλήματος εναπόκειται και πάλι στον αρμόδιο δικαστή, στον οποίο ο νόμος παρέχει τη δυνατότητα να διορίζει κατά την κρίση του ως μέλος του εποπτικού συμβουλίου και ένα όργανο κοινωνικής υπηρεσίας ή να αναθέτει σε εξαιρετικές περιπτώσεις αποκλειστικά σ’ αυτό τα έργα του εποπτικού συμβουλίου (άρθρο 1682 εδ. γ’ ΑΚ σε συνδυασμό με 1634 παρ. 2 ΑΚ), έτσι ώστε να ελέγχονται τα έργα του δικαστικού συμπαραστάτη και να κινητοποιούνται τα μέλη του εποπτικού συμβουλίου. 

_________________________________________________ 
Βιβλιογραφία:
*Προστατευτικοί θεσμοί του Αστικού Δικαίου, Αχιλλέας Κουτσουράδης - Αγγέλα Γεωργιάδη, εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλα, Αθήνα 2002,
*Αστικός Κώδικας, Τόμος VIII, Οικογενειακό Δίκαιο, Απ. Γεωργιάδης - Μιχ. Σταθόπουλος, Αθήνα 2003,
*Η δικαστική συμπαράσταση, Ι. Σ. Σπυριδάκη, εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα - Κομοτηνή 1998.