Ο δύσβατος δρόμος προς την άρση της δικαστικής συμπαράστασης

Το στίγμα, τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις γύρω από την ψυχική ασθένεια και τους ψυχικά πάσχοντες χαρακτηρίζουν, δυστυχώς, ακόμη και σήμερα τις αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων.

Είναι γνωστό ότι τα ελληνικά δικαστήρια, όταν εκδικάζουν αιτήσεις για τη θέση ψυχικά ασθενών σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης, εκδίδουν με μεγάλη ευκολία αποφάσεις, με τις οποίες θέτουν τους ψυχικά πάσχοντες, σωρηδόν και αδιακρίτως, σε καθεστώς πλήρους στερητικής δικαστικής συμπαράστασης. Όταν όμως πρόκειται, σπανίως είναι αλήθεια, να δικάσουν υποθέσεις άρσης δικαστικής συμπαράστασης, αμφισβητούν ακόμη και το δημόσιο χαρακτήρα του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού, και επιζητούν ψυχιατρική γνωμάτευση περί "πλήρους ίασης" του ψυχικά ασθενούς - συμπαραστατούμενου.

Με απόφασή του το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών διέταξε την επανάληψη της συζήτησης αίτησης για την άρση δικαστικής συμπαράστασης[1], η οποία υποβλήθηκε στο δικαστήριο από τον ίδιο τον συμπαραστατούμενο, προκειμένου να προσκομίσει ιατρική βεβαίωση, η οποία να αναφέρει, εκτός των άλλων, «κατά πόσο αυτός έχει αποθεραπευτεί (και σε ποιο βαθμό)», «να γίνει αναφορά στην μονιμότητα (;) ή μη της αποθεραπείας του», «και τέλος ποια η πρόβλεψη (;) για την νόσο από την οποία πάσχει».

Ο συμπαραστατούμενος, ηλικίας σήμερα 39 περίπου ετών, πάσχει από σχιζοφρένεια και είναι κρατούμενος από το έτος 2011 στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού, για αδίκημα το οποίο διέπραξε και για το οποίο δεν κρίθηκε ακαταλόγιστος (άρθρ. 69 ΠΚ). Δυο χρόνια αργότερα, το έτος 2013, μετά από αίτηση που υποβλήθηκε στο δικαστήριο από συγγενικό του πρόσωπο, τέθηκε σε καθεστώς πλήρους στερητικής δικαστικής συμπαράστασης.

Στις αρχές του έτους 2018 υπέβαλε αίτηση στο δικαστήριο με σκοπό την άρση της δικαστικής του συμπαράστασης. Κατά τη συζήτηση της αίτησης, και με σκοπό να αποδείξει ότι δεν χρήζει πλέον δικαστικής συμπαράστασης, προσκόμισε δυο ιατρικές γνωματεύσεις, η πρώτη από ιδιώτη ψυχίατρο, την οποία το δικαστήριο παρέκαμψε επειδή, εκτός των άλλων, δεν αναφέρεται σε "πλήρη ίαση" του συμπαραστατούμενου, και η δεύτερη ιατρική γνωμάτευση καθηγητή ψυχιάτρου και υπεύθυνου του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού, στην οποία αναφέρεται αυτολεξεί: «[…] Στην παρούσα φάση και μετά από μακροχρόνια σταθερή ψυχιατρική φαρμακευτική αγωγή η συγκέντρωση, μνήμη, και σκέψη του έχει βελτιωθεί, όπως έχει βελτιωθεί σημαντικά και ο έλεγχος της πραγματικότητας. Είναι ικανός να αντιληφθεί το συμφέρον της υγείας του, να επιμελείται του εαυτού του και των υποθέσεών του. Κατά τη γνώμη μου δεν χρήζει πλέον δικαστικής συμπαράστασης.».

Ωστόσο, η ως άνω δικαστική απόφαση αφού απέρριψε και τη δεύτερη γνωμάτευση με το ίδιο σκεπτικό (της μη "πλήρους ίασης"), και κρίνοντας ταυτόχρονα ότι το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού δεν αποτελεί ούτε δημόσια αρχή ούτε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου με το σκεπτικό ότι: «[…] το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού (ιατρός του οποίου υπογράφει την πρώτη ως άνω προσκομιζόμενη ιατρική γνωμάτευση), δεν αποτελεί ούτε δημόσια αρχή ούτε νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, σύμφωνα με το «ΜΗΤΡΩΟ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΦΟΡΕΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ - Ιουνίου 2017», του ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗΣ (http:/hvww.minadmin. gov.gr/?p =23149)  […]», διέταξε την επανάληψη της συζήτησης, προκειμένου «[…] να προσκομισθεί στο Δικαστήριο από αυτόν (συμπαραστατούμενο), ιατρική βεβαίωση από δημόσια αρχή ή νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (δημόσιο νοσοκομείο), η οποία να αναφέρει, πέραν της νοητικής - πνευματικής κατάστασης της υγείας του αιτούντος (προηγούμενης, παρούσας, περί λήψης φαρμακευτικής αγωγής, κλπ.), κατά πόσο αυτός έχει αποθεραπευτεί (και σε ποιο βαθμό) ή όχι, σε περίπτωση δε καταφατικής απάντησης να γίνει αναφορά στην μονιμότητα ή μη της αποθεραπείας του, κατά πόσο έχει συναίσθηση της πραγματικότητας (και σε ποιο βαθμό) ή όχι, κατά πόσο μπορεί να φροντίζει μόνος του για τις υποθέσεις του (και σε ποιο βαθμό) ή χρειάζεται και τη βοήθεια ετέρου προσώπου και τέλος ποια η πρόβλεψη για την νόσο από την οποία πάσχει.[…]»[2].

Με αφορμή την ανωτέρω απόφαση να θυμίσουμε ότι, σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης υποβάλλεται, σύμφωνα με το άρθρο 1666 ΑΚ: «ο ενήλικος: 1. όταν λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή λόγω σωματικής αναπηρίας αδυνατεί εν όλω ή εν μέρει να φροντίζει μόνος για τις υποθέσεις του […].». Προϋποθέσεις, δηλαδή, για την υπαγωγή ενός προσώπου με ψυχική ή διανοητική διαταραχή σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης είναι: α) ψυχική ή διανοητική διαταραχή (απλή, χρόνια κ.ά., αν αυτό υπαγορεύεται από το συμφέρον του συμπαραστατούμενου) του προσώπου και, β) ολική ή μερική αδυναμία του προσώπου να φροντίζει μόνο του για τις υποθέσεις του τόσο προσωπικής όσο και περιουσιακής φύσεως, η οποία οφείλεται στην ψυχική ή διανοητική διαταραχή του.

Επισημαίνεται, επίσης, ότι η δικαστική συμπαράσταση δεν επιβάλλεται για κανέναν άλλο λόγο παρά μόνο για να προστατεύσει τους πάσχοντες. Επομένως, το αληθινό συμφέρον (περιουσιακό ή ηθικό) του συμπαραστατέου πρέπει να αποτελεί τον γνώμονα όλων των ενεργειών που κατατείνουν στην εξυπηρέτηση του, γεγονός που καταγράφεται στη θεμελιώδη διάταξη του άρθρου 1684 ΑΚ: «Όλες οι πράξεις … πρέπει να αποβλέπουν στο συμφέρον του συμπαραστατουμένου…»[3].

---

[1] Με την αίτησή του ζητούσε, δηλαδή, να καταργηθεί το καθεστώς της δικαστικής συμπαράστασης στο οποίο είχε τεθεί και να επανέλθει, από πλευράς δικαιοπρακτικής ικανότητας, στην κατάσταση την οποία βρισκόταν πριν από την κήρυξη της δικαστικής συμπαράστασης. 
[2] Εδώ το πλήρες κείμενο της δικαστικής απόφασης. 
[3] Εδώ μπορείτε να βρείτε το άρθρο για τον θεσμό της δικαστικής συμπαράστασης.
[4] Εδώ ο Οργανισμός Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΦΕΚ Α' 136/11-09-2017), από τον οποίο προκύπτει, στο άρθρο 2, παραγρ. 17.2, εδ. ε' περίπτωση γγ) ότι, το Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού είναι υπηρεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης: "Άρθρο 2, Διάρθρωση. "Οι υπηρεσιακές μονάδες του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαρθρώνονται ως ακολούθως: [...] 17.2 Καταστήματα Κράτησης: [...] ε) Θεραπευτικά Καταστήματα: [...] γγ) Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού [...]".