Οι προακαταρκτικές παρατηρήσεις της CPT στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου της Βουλής

Άκρως ενδιαφέρουσες ήταν οι θέσεις που αναπτύχθηκαν στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου της Βουλής, σχετικά με τις προκαταρκτικές παρατηρήσεις της CPT (ΕΠΒ).

Η συνεδρίαση της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έγινε στις 3-07-2018 υπό την προεδρία της βουλεύτριας κυρίας Αφροδίτης Σταμπουλή.

Ειδικότερα, στη συνεδρίαση αυτή συζητήθηκαν διεξοδικά οι διαπιστώσεις του κλιμακίου της CPT από τις επισκέψεις του σε ψυχιατρικές δομές της χώρας, που εδώ μας ενδιαφέρουν, και οι οποίες θίγονται στις προκαταρκτικές παρατηρήσεις της CPT και αφορούν τις συνθήκες νοσηλείας των ψυχικά ασθενών, όπως είναι οι καθηλώσεις, τα «μπλε» κελιά του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού, οι συνθήκες νοσηλείας στο Ψυχιατρικό Τμήμα του Γ.Ν. «Ο Ευαγγελισμός» κ.λ.π.

Στη συνεδρίαση, για τα ως άνω ζητήματα, συμμετείχαν και ανέπτυξαν τις θέσεις τους:

α) ο κύριος Ευτύχιος Φυτράκης, Γενικός Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, 

β) ο κύριος Γεώργιος Γιαννόπουλος, Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Υγείας και,

γ) η κυρία Αιμιλία Πανάγου, από τον Συνήγορο του Πολίτη, Ειδική Επιστημόνισσα στον Κύκλο Κοινωνικής Προστασίας.

Στο ανωτέρω βίντεο μπορείτε να δείτε τη συζήτηση που αναπτύχθηκε μόνο για τις συνθήκες νοσηλείας ψυχικά ασθενών στις στεγαστικές ψυχιατρικές δομές. Για ευνόητους λόγους παραλήφθηκαν άλλα ζητήματα που θίγονται στις προκαταρκτικές παρατηρήσεις και αφορούν διαπιστώσεις του κλιμακίου σχετικά με το προσφυγικό. 

Για τη διευκόλυνση των επισκεπτών του blog υπάρχει κατωτέρω πλήρης απομαγνητοφώνηση των ομιλιών που περιλαμβάνονται στο σχετικό βίντεο.

__________________

Ευτύχιος Φυτράκης, Γενικός Γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής του Υπουργείου Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων:

Καλημέρα σας αξιότιμοι κύριοι βουλευτές αξιότιμες κυρίες βουλεύτριες. Ευχαριστώ πολύ κύριε πρόεδρε για την πρόσκληση.

Η σχέση του Υπουργείου Δικαιοσύνης με την CPT, τη γνωστή Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων, είναι ιστορικά τραυματική. Αποτέλεσμα αυτής της προβληματικής σχέσης ήταν πριν λίγα χρόνια να εκδοθεί μια δημόσια δήλωση εναντίον της χώρας μας, πράγμα που έχει συμβεί μόνο για ελάχιστες χώρες, μονοψήφιος είναι ο αριθμός της Ευρώπης, για χώρες οι οποίες εμφανίζουν είτε εξαιρετικά προβλήματα είτε δεν συνεργάζονται. Τα προηγούμενα τριάμισι χρόνια προσπαθήσαμε να ανατάξουμε αυτή την κατάσταση δημιουργώντας σχέσεις συνεργασίας με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Η προσπάθεια αυτή απέδωσε πολλαπλά καρπούς, έτσι η χώρα μπορεί να έχει αυτή τη στιγμή βοήθεια από τους διεθνείς οργανισμούς, ιδίως από την CPT, σε ζητήματα τα οποία χρειαζόμαστε τεχνογνωσία και μπορούμε να μοιραστούμε πολύτιμη εμπειρία αυτών των οργανισμών από άλλες χώρες.  

Για το λόγο αυτό, με μέλη της CPT συνεργαστήκαμε για την κατάστρωση του στρατηγικού σχεδίου για το σωφρονιστικό σύστημα 2018 – 2020, ενώ εκπονούμε εκπαιδευτικά προγράμματα για τους Διευθυντές των φυλακών, για το υγειονομικό προσωπικό, με επιστήμονες που μας υποδεικνύει η συγκεκριμένη επιτροπή.

Θα έρθω όμως κατευθείαν στις προκαταρκτικές παρατηρήσεις. Ένα μόνο μικρό κομμάτι αφορά το υπουργείο Δικαιοσύνης η έκθεση αυτή και συγκεκριμένα την επίσκεψη στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού. Δυο θέματα θίγει στην έκθεση της, το ένα έχει να κάνει με την ολοκλήρωση της προσπάθειας ένταξης του ψυχιατρείου στο ΕΣΥ και το δεύτερο έχει να κάνει με τα κελιά, με τους θαλάμους απομόνωσης. Θα απαντήσω και στα δύο.

Όσον αφορά το πρώτο, και κατά την επίσκεψη δόθηκε στους εμπειρογνώμονες στα μέλη της CPT το σχέδιο του Προεδρικού Διατάγματος, το οποίο είχε ετοιμαστεί από το Υπουργείο και με το οποίο ολοκληρώνεται η ένταξη του Ψυχιατρείου Κρατουμένων Κορυδαλλού στο ΕΣΥ. Από τότε, η θετική εξέλιξη είναι η εξής, ότι κατατέθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, έγινε η επεξεργασία, κρίθηκε νόμιμο το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα, έγιναν ορισμένες παρατηρήσεις, ήσσονος, τεχνικής καθαρά φύσεως, όσον αφορά τους κωδικούς στους οποίους αναγράφονται διάφορες πιστώσεις. Ήδη σήμερα με τον συνάδελφο μου της Υγείας καταλήξαμε στις λεπτομέρειες για την κατανομή των δαπανών, οπότε πιστεύω τις επόμενες εβδομάδες να έχουμε στα χέρια μας απ’ την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως τα δυο Προεδρικά Διατάγματα, με τα οποία ολοκληρώνεται μια προσπάθεια τριών ετών για την ένταξη των δυο θεραπευτικών καταστημάτων κράτησης στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.

Σχετικά με τα λεγόμενα «μπλε κελιά», δηλαδή τους θαλάμους απομόνωσης, οι οποίοι είχαν επισκέψεις από την επιτροπή. Καταρχήν να θέσω ένα ευρύτερο ζήτημα, που έχει να κάνει με τα λεγόμενα «περιοριστικά μέτρα» κατά την ψυχιατρική περίθαλψη. Το πρόβλημα είναι ευρύτερο, δεν αφορά μόνο τα καταστήματα κράτησης, και δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με τη λεγόμενη «καθήλωση», «κλινοστατικό περιορισμό» ή την «απομόνωση» των διεγερτικών ψυχιατρικών ασθενών κατά ένα περιορισμένο διάστημα. Θέλω να πω ότι, από άποψη ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τόσο η CPT όσο και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχουν πολλές φορές διατυπώσει την άποψη, ότι αυτή είναι επιτρεπτή, τα περιοριστικά μέτρα είναι επιτρεπτά, εφόσον τηρούνται συγκεκριμένοι κανόνες και συγκεκριμένες προδιαγραφές. Δηλαδή, να εξυπηρετείται η θεραπεία, να είναι προς την προστασία του ίδιου του ατόμου και να υπάρχουνε κανόνες σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων υπήρχαν πράγματι τέτοια δωμάτια, τα οποία εν αναμονή της μετάβασης του Ψυχιατρείου Κρατουμένων στο ΕΣΥ, δηλαδή της σύνδεσής του με το «ΑΤΤΙΚΟ» Νοσοκομείο, είχαν μείνει όπως ήταν στο παρελθόν. Ωστόσο, μετά και τις παρατηρήσεις της επιτροπής, ελήφθησαν τα εξής άμεσα μέσα και πριν ακόμα από την ολοκλήρωση της ένταξης. Με σχετική λοιπόν απόφαση του Υπουργείου έπαυσαν να λειτουργούν, από τον περασμένο Μάιο, εντελώς οι συγκεκριμένοι χώροι, οι οποίοι ήταν υπόγειοι.

Δεύτερον, δόθηκαν σχετικές εντολές και ήδη εκτελούνται οι σχετικές διαδικασίες για τη διαμόρφωση κατάλληλου χώρου, σε ισόγειο επίπεδο πια, με φυσικό φωτισμό, αερισμό και όλες τις σχετικές προδιαγραφές, ώστε να παραμένουν για πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα ασθενείς μετά, αποκλειστικά, από σχετική ιατρική εντολή, για περιορισμένο διάστημα. Ήδη έχουν αναζητηθεί τεχνικές προδιαγραφές, που τηρούνται σε άλλες χώρες, προκειμένου να υλοποιούνται και να γίνονται σεβαστοί οι κανόνες που έχει θέσει η CPT. Τεχνικές υπηρεσίες του Υπουργείου και της Περιφέρειας έχουν επισκεφθεί το Ψυχιατρείο Κρατουμένων, έχουν εντοπίσει τους κατάλληλους χώρους και συνεχίζεται η σχετική διαδικασία,

Τρίτον, δόθηκε εντολή για την πιστή τήρηση από το Ψυχιατρείο Κρατουμένων του πρωτοκόλλου της Ειδικής Επιτροπής Προστασίας Δικαιωμάτων Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές του Υπουργείου Υγείας. Η Επιτροπή αυτή έχει αρμοδιότητα μόνο για τις δομές του Υπουργείου Υγείας, επεκτάθηκε με απόφαση μας και στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων. Στο πρωτόκολλο που έχει καθιερώσει αυτή η Επιτροπή, ορίζονται οι προδιαγραφές  η παρακολούθηση, οι όροι εντολής, η διάρκεια και όλες οι τεχνικές λεπτομέρειες ακριβώς για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές.

Τέταρτον, ορίστηκε ότι θα υπάρχει ειδικό μητρώο, το οποίο τηρείται από τον περασμένο Μάιο, στο κατάστημα, στο οποίο θα αναγράφεται ο ασθενής ο οποίος υποβάλλεται σε περιοριστικό μέτρο, ο γιατρός ο οποίος το επιβάλλει, η διάρκεια, η παρακολούθηση, ο λόγος και η αιτιολογία για την οποία επιβάλλεται, και φυσικά η τακτική ανά χρονικά διαστήματα παρακολούθηση.

Πέμπτον, ετοιμάζεται σχέδιο κανονισμού, εσωτερικού κανονισμού, ειδικά για τους χώρους περιορισμού.

Έκτον, δόθηκε σχετική εντολή για να εξευρεθεί κατάλληλος ρουχισμός, όπως προβλέπουν οι διεθνείς προδιαγραφές, όπου και να μην επιτρέπει τυχόν αυτοκτονία του ασθενούς αλλά, ταυτόχρονα, ο άνθρωπος αυτός να μη βρίσκεται γυμνός ή με εσώρουχα σε ένα τέτοιο χώρο περιορισμού.

Τέλος, διαπιστώσαμε ότι υπάρχει ένα κενό στην εκπαίδευση του προσωπικού μας, για το λόγο αυτό απευθυνθήκαμε στους δύο κατεξοχήν αντίστοιχους φορείς, δηλαδή στην Ελληνική Ψυχιατροδικαστική Εταιρεία, καθώς επίσης και στην Ειδική Επιτροπή Προστασίας Δικαιωμάτων Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές του Υπουργείου Υγείας, ζητήσαμε συνεργασία για την εκπαίδευση του προσωπικού, απάντησαν και οι δυο φορείς θετικά και άρα προετοιμάζουμε την εκπαίδευση του συνόλου του προσωπικού για αυτό το θέμα. Το αντικείμενο το οποίο θα είναι, θα περιορίζεται αυτή η εκπαίδευση, θα έχει να κάνει με τις τεχνικές αποκλιμάκωσης, αυτό δηλαδή που προτείνει η σύγχρονη ψυχιατρική, αντί των δεσιμάτων και αντί της απομόνωσης. Διαδικασίες με λίγα λόγια οι οποίες προλαμβάνουν, προστατεύουν το άτομο, αλλά ταυτόχρονα εξασφαλίζουν όρους θεραπείας και προστασίας.

Ευχαριστώ πολύ.

*Δευτερολογία:

Δυο σύντομες διευκρινίσεις σε σχέση με το δικό σας ερώτημα κυρία πρόεδρε και της κυρίας Σταματάκη.

Είπα πριν ότι τα «μπλε κελιά», οι χώροι απομόνωσης του Ψυχιατρείου Κρατουμένων, έπαυσαν να λειτουργούν. Αυτό δεν είναι μια εξαγγελία, υπάρχει απόφαση, αριθμός πρωτοκόλλου 39848 από 29 Μαΐου 2018, έπαψαν να λειτουργούν. Άρα, πάμε σε μια νέα εποχή. Δεν υπάρχει κάτι σε σκέψη, έχουν σταματήσει να λειτουργούν. Αυτή η ιστορία που μας ταλαιπωρούσε χρόνια.

Δεύτερον, συμφωνώ απολύτως μαζί σας ότι εκεί δεν επρόκειτο για ένα μοντέρνο νοσοκομείο παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Θα λέγαμε σχηματικά ότι ήταν 80 τοις 100 φυλακή και 20/100 ή και λιγότερο θεραπευτικό κατάστημα. Γι’ αυτό, πιστεύαμε ακράδαντα, από το 2015, ότι δεν φτάνει να βάφαμε έναν τοίχο ή, άντε να προσθέταμε και έναν κοινωνικό λειτουργό ακόμα. Αλλά το πράγμα ήθελε συλλήβδην αλλαγή. Σ’ αυτό δουλεύουμε, σ’ αυτό προσπαθούμε, σ’ αυτή την κατεύθυνση δουλεύουμε.

Πολύ σωστά, δεν φτάνουν μόνο τα χάπια. Άλλωστε η σύγχρονη ψυχιατρική λέει, τα φάρμακα βοηθάνε, δεν αρκούν, όμως. Γι’ αυτό πάμε σ’ ένα σύγχρονο μοντέλο. Πότε; Αυτό που είπα, ότι σήμερα είχα μια εξέλιξη, ότι έχουμε επιτέλους οικονομική έκθεση από το Υπουργείο Υγείας, για ορισμένες παρατηρήσεις που είχε θέσει το Συμβούλιο της Επικρατείας. Πιστεύω, συνεπώς, ότι, πριν τη λήξη του καλοκαιριού, θα έχουμε οριστικά το θεσμικό πλαίσιο για τη νέα εποχή.

Ευχαριστώ πολύ.

________________ 

Γεώργιος Γιαννόπουλος, Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Υγείας:

Ευχαριστώ κι εγώ για την πρόσκληση.

Παίρνοντας σα συνέχεια της τοποθέτησης του Γενικού Γραμματέα του Υπουργείου Δικαιοσύνης, θα αναφερθώ και εγώ στα ζητήματα που τέθηκαν στο προκαταρκτικό πόρισμα. Τα συμπεράσματα αυτά, τα προκαταρκτικά,  κατατέθηκαν και στο Υπουργείο Υγείας, σε ειδική συνάντηση που έγινε στις 19 Απριλίου στο Υπουργείο, από την επιτροπή και συνοψίζοντας κάνεις όλα αυτά τα συμπεράσματα θα ‘λεγε ότι η επιτροπή επικεντρώθηκε σε τρία σημεία. Κυρίως επικεντρώθηκε στο θέμα των καθηλώσουν, με δύο διαστάσεις, δηλαδή, και αφενός με τη διάσταση της κατάχρησης των καθηλώσεων, ότι γίνονται περισσότερες από όσες πρέπει, αλλά και στο ότι δεν υπάρχει ένας, ας το πούμε, μηχανισμός παρακολούθησης αυτής της διαδικασίας, που θα εποπτεύεται από το Υπουργείο Υγείας και από τα κατά τόπους νοσοκομεία και κλινικές και ψυχιατρικές κλινικές.

Το δεύτερο σημείο αφορούσε το ζήτημα του «Ευαγγελισμού», όπου εκεί διαπιστώθηκε μια ιδιαίτερα κακή, ας πούμε, και εξευτελιστική συμπεριφορά σε βάρος ψυχικά ασθενών, οι οποίοι νοσηλεύονται  στους διαδρόμους του νοσοκομείου.

Και το τρίτο, αφορούσε την υποστελέχωση γενικώς που υπάρχει στις δομές ψυχικής υγείας, που βέβαια είναι ένα γεγονός, το οποίο συμβάλλει στην κακή, ας πούμε, στην πλημμελή αντιμετώπιση - διαχείριση των πλευρών που αφορούν στα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών και στη μεταχείρισή τους. Και μάλιστα, υπήρξε και μία συγκεκριμένη, άστο πούμε, οδηγία ότι, μέχρι τις 30 του Μάη του 18 θα έπρεπε το Υπουργείο Υγείας να έχει ήδη πάρει κάποια μέτρα, πριν ακόμα, δηλαδή, ολοκληρωθεί η διαδικασία των τελικών συμπερασμάτων και της δημοσιοποίησής τους.

Όσον αφορά το θέμα των καθηλώσουν, εκείνο το οποίο κάναμε σαν Υπουργείο Υγείας είναι ότι, αφενός μεν στείλαμε πάλι σε όλους τους εμπλεκόμενους τις κατευθυντήριες οδηγίες. Υπενθυμίσαμε δε τις αποφάσεις της Επιτροπής Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ψυχικά Ασθενών σε σχέση με τις καθηλώσεις. Δηλαδή, προϋποθέσεις, εξάντληση άλλων μέτρων, διάρκεια, πως γίνεται, πότε σταματάει, από ποιους γίνεται αυτό κλπ, με πολύ αναλυτικό τρόπο.

Και το δεύτερο είναι ότι πλέον αποφασίσαμε να εφαρμοστεί όλη αυτή διαδικασία παρακολούθησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλες ψυχιατρικές κλινικές υπάρχει βιβλίο καθηλώσουν, το οποίο όμως, όπως και η επιτροπή διαπίστωσε, δεν τηρείται, δεν ενημερώνεται, και κανείς δεν ασχολείται με αυτό. Δώσαμε συγκεκριμένες οδηγίες, στείλαμε συγκεκριμένο έντυπο, τι θα συμπληρώνεται, από ποιους, και σε ποιους θα παραδίδεται και ότι ο τελικός αποδέκτης θα είναι η Δ/νση Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση της διαδικασίας, που πρέπει να είναι πιο έντονη η επιτήρηση της διαδικασίας αυτής.

Από την επιτροπή συσχετίστηκε η αυξημένη συχνότητα καθηλώσεων και με την υποστελέχωση, όπως σας είπα και πριν. Όσον αφορά το θέμα αυτό, ήδη από τα μέσα του '16 στο Υπουργείο Υγείας υλοποιείται ένα πρόγραμμα προσλήψεων, και ιατρών, και νοσηλευτικού προσωπικού. Συνολικά, είναι σε εξέλιξη μια διαδικασία πρόσληψης 150 ψυχιάτρων και 50 περίπου παιδοψυχιάτρων σ’ όλη την Ελλάδα, και περίπου 300 ατόμων από νοσηλευτικό προσωπικό. Αυτή η διαδικασία δεν έχει ολοκληρωθεί. Δηλαδή, έχουν γίνει οι προκηρύξεις επισήμως κλπ, δεν έχει όμως ολοκληρωθεί η διαδικασία αξιολόγησης, κρίσης και τελικής επιλογής όλων αυτών. Όμως υπάρχει μία βελτίωση της εικόνας, να σας πω χαρακτηριστικά ότι, έχει ξεκινήσει η λειτουργία και τριών νέων ψυχιατρικών κλινικών σε γενικά νοσοκομεία. Αυτό το λέω διότι, η υποστελέχωση στα ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία δεν ήτανε μόνο αποτέλεσμα μιας γενικευμένης αδυναμία στελέχωσης του συστήματος υγείας και εκεί απλώς ήτανε μία εκδήλωση του φαινομένου αυτού, αλλά επειδή τα ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία είχαν μπει σε ένα πρόγραμμα ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, που θα οδηγούσε ουσιαστικά στην κατάργησή τους, δεν υπήρχε και καμία μέριμνα στελέχωσης τους από ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Με αυτή την έννοια η υποστελέχωση των ψυχιατρικών κλινικών των ψυχιατρείων ήτανε ιδιαίτερα έντονη και έκανε ακόμα πιο εμφανές το πρόβλημα των καθήλωσαν, ως αποτέλεσμα της υποστελέχωσης.

Τώρα, το ζήτημα του «Ευαγγελισμού». Για τον Ευαγγελισμό κάναμε κι εκεί μία συγκεκριμένη συζήτηση, εντοπίσαμε δύο, ας το πούμε, πρακτικά θέματα τα οποία έπρεπε να λύσουμε, προκειμένου να αποσυμφορηθεί ο διάδρομος. Και επιπλέον, η επιτροπή είχε παρατηρήσει ότι θα μπορούσαν κάποιοι άνθρωποι, που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, δεν έχουν το επίπεδο λειτουργικότητας ώστε να αυτοεξυπηρετούνται, θα έπρεπε, τουλάχιστον αυτοί, να μην είναι σε διάδρομο, διότι αυτό το φαινόμενο ήταν ιδιαίτερα εξευτελιστικό και απαράδεκτο.

Έτσι λοιπόν κάναμε δύο πράγματα, πρώτον, έχουμε δρομολογήσει, μέσα από το Σύστημα Διαχείρισης που υπάρχει, τη μετάβαση επτά ασθενών που δεν θα έπρεπε να νοσηλεύονται στον «Ευαγγελισμό», δηλαδή είναι περιστατικά χρόνια τα οποία δεν έχουν λόγο νοσηλείας σε μία ψυχιατρική κλινική, θα έπρεπε να είναι στις στεγαστικές δομές, και το δεύτερο είναι ότι, δώσαμε συγκεκριμένες οδηγίες για τα κριτήρια ανθρώπων, οι οποίοι, προσωρινά τουλάχιστον, θα μπορούσα να νοσηλεύονται στο διάδρομο.

Αυτά έχουνε μπει σε εφαρμογή ήδη, δηλαδή, έχει ξεκινήσει η διαδικασία εφαρμογής τους, κάναμε δηλαδή συγκεκριμένη σύσκεψη με τη Διοίκηση του νοσοκομείου, με τη διευθύντρια του ψυχιατρικού Τομέα κλπ. Αυτά είναι τα υλικά μέτρα τα οποία δρομολογήσαμε για τον «Ευαγγελισμό».

Τώρα, γενικά να πω ότι είναι στην φιλοσοφία μας, ότι γενικώς και οι κρατούμενοι θα πρέπει να απολαμβάνουνε υπηρεσιών υγείας όπως κι όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι και, με αυτή την έννοια, ενταγμένο στην φιλοσοφία αυτήν είναι και το πέρασμα και του Ψυχιατρείου Κορυδαλλού στο ΕΣΥ, ενημέρωσε ο κος Φυτράκης για την πορεία υλοποίησης αυτών των Προεδρικών Διαταγμάτων που, βέβαια, στη συνέχεια θα ακολουθηθεί και από την καλύτερη στελέχωση και εξοπλισμό αυτών των δομών. Αλλά, από μόνη της η ένταξή του στο ΕΣΥ και ειδικά στην πανεπιστημιακή ψυχιατρική κλινική του «Αττικόν», οπωσδήποτε κι αυτό από μόνο του σαν γεγονός σημαίνει, ότι θα υπάρχει σαφώς μία πιο επιστημονική αντιμετώπιση και τήρηση όλων των προδιαγραφών σχετικά με το δικαιώματα των ψυχικά ασθενών.

Και να πω, τέλος, και για τις ακούσιες νοσηλείες, γιατί γίνεται και εδώ μια νύξη από την επιτροπή. Μόλις προχθές παραδόθηκε το πόρισμα στον Υπουργό Υγείας από την επιτροπή που είχε καταρτιστεί και από τα δύο υπουργεία, και με το Δικαιοσύνης εννοώ, για το ζήτημα των ακούσιων θεραπειών ψυχικά ασθενών. Βασικά στοιχεία του πορίσματος αυτού είναι αφενός μεν ότι, θα πρέπει να αξιοποιηθούν και οι εξωνοσοκομειακές δομές για την πρώτη αντιμετώπιση αυτών των περιστατικών, και το δεύτερο είναι ότι, θα πρέπει να διαμορφωθεί μια άλλη διαδικασία μετακίνησής τους προς το σημείο που θα εκτιμηθούν, και όχι να γίνεται με περιπολικά. Ήδη είμαστε σε μια συζήτηση με το ΕΚΑΒ, γιατί τώρα είναι ακριβώς να προκηρυχθεί διαγωνισμός για ασθενοφόρα του ΕΚΑΒ, όχι από δωρεές ή από κάτι άλλο, αλλά από το Υπουργείο Υγείας, ώστε μέσα σ’ αυτή την προμήθεια ασθενοφόρων να εντάξουμε σε πρώτη φάση για την Αττική κάποια ασθενοφόρα, τα οποία θα είναι ειδικά για μετακίνηση ψυχικά ασθενών, και βέβαια και την εκπαίδευση κάποιου προσωπικού, γιατί το νοσηλευτικό προσωπικό το οποίο πρέπει να συνοδεύει τα περιστατικά αυτά πρέπει να έχει μια ειδική εκπαίδευση διαφορετική από ενός διασώστη, που συνήθως είναι το πλήρωμα του ΕΚΑΒ.

Ευχαριστώ.

*Δευτερολογία:

[…] Τώρα, για τις καθηλώσεις να πω πάλι, επειδή έγινε πολύς λόγος, νομίζω ότι αξίζει να ειπωθεί ότι η καθήλωση δεν είναι θεραπευτικό μετρό, άρα δεν έχει νόημα και το να πει κανείς ότι απαγορεύεται. Δεν περιλαμβάνεται μες τα θεραπευτικά μέτρα. Ένα διοικητικό μέτρο είναι, όπως είναι και η απομόνωση σε ήσυχο δωμάτιο, ή οτιδήποτε, τα οποία, ξέρετε, ότι πάντα βρίσκονται και σε μια διαρκή αναθεώρηση και επικαιροποίηση και από την επιστημονική κοινότητα.

Εκείνο το οποίο αποτελεί γενική διαπίστωση ήταν ότι, χρησιμοποιείται αυξημένα το μέτρο. Η επιτροπή προφανώς δεν είδε καθήλωση εκείνη τη στιγμή και για αυτό το λόγο επισήμανε μεν ότι είναι ένα μέτρο που χρησιμοποιείται περισσότερο από ότι πρέπει, και κυρίως στάθηκε στο θέμα ότι δεν καταγράφονται αυτά με ένα συστηματικό τρόπο και για αυτό ακριβώς σας είπα ότι πήραμε μέτρα πρόσφατα και είμαστε υποχρεωμένοι να ελέγξουμε κατά πόσο μπήκαν σε εφαρμογή μέχρι το τέλος του Ιουλίου.

Και μια γενική παρατήρηση να κάνω, ότι σε μας, δηλαδή στο κομμάτι των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, εκείνο το οποίο εγώ εισέπραξα, μη έχοντας επαφή με το χώρο αυτό τα προηγούμενα χρόνια, είναι ότι δυστυχώς, αυτό που εισέπραξα από την επαφή μου με την επιτροπή, είναι ότι αυτά έχουνε ξαναειπωθεί πάλι, πριν 5, 6, 7, 8 χρόνια, ως διαπιστώσεις. Και αυτό ήταν ένα πολύ δυσάρεστο συναίσθημα. Αλλά, εκείνο το οποίο πρέπει να τονιστεί, είναι ότι δεν είναι τόσο η διάσταση της, όχι ότι δεν υπάρχει αυτό το πρόβλημα, της νοοτροπίας, κυρίως των μη γιατρών εργαζομένων στο χώρο της ψυχικής υγείας, είναι ότι αυτά είναι προβλήματα τα οποία έχουν να κάνουν με τα ελλείμματα που έχει συνολικά το σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας στη χώρα. Με όλα τα ελλείματα που αντιμετώπισε η ψυχιατρική μεταρρύθμιση όλο τον προηγούμενο καιρό. Είμαστε σε μια φάση επανεκκίνησης, θα έλεγα, της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, και τα προβλήματα αυτά που διαπιστώνονται, όσον αφορά τα δικαιώματα και την αναξιοπρεπή συμπεριφορά προς τους ψυχικά ασθενείς, θα λύνονται ταυτόχρονα με την αναβάθμιση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, χωρίς να σημαίνει ότι δεν χρειάζονται και συγκεκριμένες και στοχευμένες παρεμβάσεις εκεί που είναι απαραίτητο.

Για το θέμα του έβδομου ορόφου του «Ευαγγελισμού», που όντως έτσι είναι δυστυχώς,  δεν μπορώ να σας πω κάτι, διότι δεν έχει τεθεί ποτέ, τουλάχιστον από όσο ξέρω, και στο Υπουργείο αλλά και στον Τομέα Ψυχικής Υγείας που ανήκει ο «Ευαγγελισμός», δεν έχει τεθεί ποτέ το θέμα αυτό να επανεξεταστεί συνολικά. Ίσως είναι κάτι, το οποίο, μου δίνετε αφορμή, να το βάλουμε για συζήτηση.

________________

Αιμιλία Πανάγου, Ειδική Επιστημόνισα στον Κύκλο Κοινωνικής Προστασίας, στο Συνήγορο του Πολίτη.

Καλησπέρα κι από μένα, σας ευχαριστούμε πολύ για την πρόσκληση, επίσης.

Θα ήθελα να αναφερθώ στην πάρα πολύ στενή συνεργασία που είχαμε στο Συνήγορο με το συγκεκριμένο κλιμάκιο της επιτροπής για την πρόληψη των βασανιστηρίων, δεδομένου του ότι, όπως ακριβώς αναφέρει και στην έκθεση της, είχε ένα κώλυμα, έχει μία δυσκολία στην προσβασιμότητα σε έγραφα και σε πληροφορίες από την πλευρά της συνεργασίας της με το Υπουργείο κυρίως Υγείας, όπως μνημονεύει.

Αυτή η καθυστέρηση δημιουργούσε, μπορώ να πω και πρέπει να το πω ανοιχτά, ένα έντονο άγχος στα μέλη της επιτροπής, κυρίως στα πρόσωπα διοικητικής υποστήριξης αυτής της διαδικασίας, με αποτέλεσμα ο Συνήγορος συχνά να καλείται να καλύψει αυτό το κενό. Πρόθυμα μεν, χαρά μας, αλλά φαίνεται σαν να υπήρχε μία δυσκολία στο συντονισμό. Σαν τα στοιχεία να μην ήταν πρόχειρα, εν πάση περιπτώσει, να διανεμηθούν. Σαν να μην υπήρχε μία βάση δεδομένων για στοιχειώδεις πληροφορίες, όπως, ας πούμε, τον αριθμό των κλινικών των ψυχιατρικών κλινικών στα Γενικά Νοσοκομεία ή τον αριθμό των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών που λειτουργούν στη χώρα. Σαν να υπήρχε μια δυσκολία στην προσβασιμότητα σε αυτό.

Αφού οι σκόπελοι αυτοί ξεπεράστηκαν, οι επισκέψεις έγιναν, αφότου μας ζητήθηκε και η υπόδειξη, ενδεχομένως, κάποιων κλινικών -δεν μπήκαμε ακριβώς σ’ αυτή τη διαδικασία να υποδείξουμε, απλώς δώσαμε πληροφορίες από τη γενικότερη εμπειρία που έχουμε τόσα χρόνια  στο ότι, στις ψυχιατρικές κλινικές Γενικών Νοσοκομείων ενδεχομένως κανείς να παρατηρήσει περισσότερο συχνές και εντονότερες παραβιάσεις δικαιωμάτων παρά στα ψυχιατρικά νοσοκομεία. Και πράγματι, πράγματι, στην ουσία τα βασικά ζητήματα που θίγονται ως παραβιάσεις δικαιωμάτων και συνθήκες νοσηλείας αφορούν ψυχιατρικές κλινικές Γενικών Νοσοκομείων και όχι τόσο το «Δρομοκαΐτειο» ως ειδικό ψυχιατρικό νοσοκομείο.

Τώρα, η επιτροπή, πρέπει να ομολογήσουμε ότι εξακολουθεί να ζητά διευκρινήσεις από την πλευρά του Συνηγόρου για κάποιες διοικητικές διαδικασίες που αφορούν τη χώρα, με τις δυσκολίες που έχει στην προσβασιμότητα στις υπηρεσίες υγείας ή τις σχετικές Διευθύνσεις του Υπουργείου. Η έκθεση θα ολοκληρωθεί μέσα σε κάποιο μικρό χρονικό διάστημα από τώρα, αλλά σαν να εκκρεμούν ακόμα κάποια κενά πληροφοριών. Αυτό το μνημονεύω, ενδεχομένως, και εις γνώση σας να ληφθεί υπόψη, ώστε να υπάρξει  μεγαλύτερη διευκόλυνση των μελών της επιτροπής.

Το ζήτημα των καθηλώσεων, όπου, στην ουσία, απασχολεί κατά κύριο λόγο τις προκαταρκτικές παρατηρήσεις της Επιτροπής Κατά των Βασανιστηρίων, είναι ένα ζήτημα που με τα χρόνια αντί να φαίνεται να απασχολεί λιγότερο τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, τις κλειστές δομές, μάλλον τις απασχολεί περισσότερο.

Ένας λόγος βεβαίως είναι υποστελέχωση, λόγω οικονομικών δυσκολιών, οικονομικής κρίσης και τα λοιπά, αλλά και ερευνητικά μπορεί κανείς να δει, από διάφορες πρόσφατες δημοσιεύσεις επιστημόνων ψυχικής υγείας ότι περισσότερο είναι ζήτημα κουλτούρας των ψυχιατρικών δομών και όχι τόσο έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού. Και έτσι πολύ συχνά και εμείς το επισημαίνουμε και η επιτροπή το έχει επισημάνει, θέλει οπωσδήποτε εκπαίδευση το προσωπικό σε τεχνικές αποκλιμάκωσης, όπως αυτές που μνημόνευσε προηγουμένως ο κύριος Φυτράκης σε σχέση με το προσωπικό των φυλακών του Ψυχιατρείου του Κορυδαλλού, είναι ένα γενικό αίτημα, ακόμα και ψυχιατρικοί νοσηλευτές στις κλινικές δεν έχουν εξειδικευτεί στις τεχνικές αποκλιμάκωσης, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν εύκολα στη χρήση ενός εσχάτου μέσου προστασίας και όχι θεραπευτικού μέσου που είναι η καθήλωση. Άρα νομίζουμε, και κρίνουμε πάντα, και το προτείνουμε ότι το πρωταρχικό που πρέπει να γίνει είναι η εκπαίδευση του προσωπικού ώστε να αλλάξει σιγά-σιγά η κουλτούρα και των δομών. Σε κάποιες υπηρεσίες υγείας, που κατά τα τύχη είναι εκπαιδευμένο το προσωπικό σε τεχνικές αποκλιμάκωσης, αυτά τα μέτρα είναι λιγότερο συχνά, παρότι ο αριθμός των νοσηλευτών, για παράδειγμα, είναι ίδιος, περίπου πάνω – κάτω, είναι γενικά λιγοστός.

Επίσης, ένα βασικό ζήτημα που επισημαίνουμε πάντα, είναι ότι, παρότι προτείνεται από τα πρωτόκολλα τα διεθνή, τα ευρωπαϊκά, από την Ειδική Επιτροπή την ελληνική του Υπουργείου Υγείας, οι γιατροί να είναι παρόντες κατά τις διαδικασίες καθήλωσης των ασθενών, δεν είναι ποτέ παρόντες στη διαδικασία. Δίνουν την εντολή τους, αποχωρούν και όλη τη θεραπευτική ευθύνη γι’ αυτό που θα συμβεί, την ευθύνη γενικότερα, ιατρική ευθύνη, την παίρνουν οι νοσηλευτές. Μετακυλίεται εκεί η ευθύνη αυτή.

Συνεπώς, αν θέλουμε να λάβουμε στα σοβαρά υπόψη μας τις επισημάνσεις τις προκαταρκτικές, και ενδεχομένως τις πιο αναλυτικές της επιτροπή στην πορεία, κατά τη γνώμη του Συνηγόρου, εδώ και χρόνια αλλά και τώρα ακόμα περισσότερο, θα πρέπει να αναλάβει κάθε ειδικότητα την ευθύνη που της αναλογεί στη ψυχιατρική περίθαλψη. Να υπάρχει πολύ συγκεκριμένο πρωτόκολλο, πολύ συγκεκριμένες οδηγίες, εκπαιδεύσεις επί επανεκπαιδεύσεων, ώστε σταδιακά να αλλάξει η ψυχιατρική κουλτούρα των δομών κλειστής περίθαλψης.

Ευχαριστώ.

_________________________
Εδώ μπορείτε να δείτε ολόκληρη τη συνεδρίαση της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.