ΤΑ Ν.Π.Ι.Δ. ΠΟΥ ΥΛΟΠΟΙΟΥΝ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ "ΨΥΧΑΡΓΩΣ" ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 31 Ν. 4024/2011

ΤΟ ΑΡΘΡΟ 31, Ν. 4024/2011

ΚΑΙ ΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΨΥΧΑΡΓΩΣ»

Το άρθρο 31 του ν. 4024/2011 «Συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις, ενιαίο μισθολόγιο − βαθμολόγιο, εργασιακή εφεδρεία και άλλες διατάξεις εφαρμογής του μεσοπρόθεσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2012−2015» (ΦΕΚ Α’ 226/27.10.2011), φέρει τον τίτλο «Αναλογικές ρυθμίσεις για νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημόσιου τομέα».

Με την παράγραφο 1, του άρθρου 31 του ν. 4024/2011 τίθενται οι προϋποθέσεις ένταξης των φορέων και οργανισμών στην έννοια «νομικά πρόσωπα του ευρύτερου δημόσιου τομέα».

Σύμφωνα με την παράγραφο 1α΄ του άρθρου 31 του ν. 4024/2011 «Στα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.), που ανήκουν στο κράτος ή σε Ν.Π.Δ.Δ. ή σε Ο.Τ.Α. … ή επιχορηγούνται τακτικά, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, από πόρους των ως άνω φορέων κατά 50% τουλάχιστον του ετήσιου προϋπολογισμού τους… εφαρμόζεται ανώτατο όριο μέσου κατά κεφαλή κόστους αμοιβών προσωπικού σύμφωνα με τα οριζόμενα στις επόμενες παραγράφους…».

Από την γραμματική διατύπωση της ανωτέρω παραγράφου 1α, του άρθρου 31, του ν. 4024/2011 και την τεθείσα ως μόνη προϋπόθεση σ΄αυτό, για την ένταξη των φορέων και των οργανισμών στην έννοια των «νομικών προσώπων του ευρύτερου δημόσιου τομέα», την «χρηματοδότηση κατά 50% τουλάχιστον από τον κρατικό προϋπολογισμό», προκύπτει ότι οι φορείς ψυχικής υγείας, που χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό για την υλοποίηση του προγράμματος «Ψυχαργώς», εμπίπτουν στις διατάξεις του ν. 4024/2011.

Επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με την παράγραφο 6 του άρθρου 1, του ν. 3429/2005 «Δημόσιες Επιχειρήσεις και ΔΕΚΟ» (ΦΕΚ Α’ 314/27.12.2005), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, δίνεται η δυνατότητα στους Υπουργούς Οικονομίας και Οικονομικών και στον εποπτεύοντα Υπουργό (Υγείας), όπως με κοινή απόφασή τους υπαγάγουν στο πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του Κεφαλαίου Α΄ «ΟΡΓΑΝΩΣΗ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ» του νόμου αυτού, εφαρμοζομένων αναλόγως, νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (εκτός των δημοσίων επιχειρήσεων) χρηματοδοτούμενα από το Δημόσιο ή από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου σε ποσοστό άνω του πενήντα τοις εκατό ("Οργανισμοί"), καθώς και δημόσιες επιχειρήσεις που έχουν εξαιρεθεί από το πεδίο εφαρμογής του Κεφαλαίου αυτού.


*Σημειώνεται ό,τι, λίγες ημέρες πριν την ανωτέρω ανάρτηση είχε εκδοθεί η υπ' αριθμ. πρωτ. οικ.2/78400/0022 εγκύκλιος του Υπουργείου Οικονομικών με οδηγίες, την οποία θα βρείτε εδώ και μια ημέρα μετά την ανάρτηση εκδόθηκε η υπ' αριθμ. πρωτ. ΕΓΔΕΚΟ 2073/18.11.2011 σχετική εγκύκλιος του Υπουργείου Οικονομικών, την οποία θα βρείτε εδώ.

Διορισμός μελών της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές

 

Δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ, (τεύχ. Υ.Ο.Δ.Δ. 310/12.09.2011) η υπ' αριθμ. ΔΥ1δ/οικ. 92501/ 17.08.2011 ΥΑ, με την οποία διορίστηκαν τα μέλη της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, το κείμενο της οποίας έχει ως ακολούθως:

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ
ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

Αριθμ. ΔΥ1δ/οικ. 92501
Διορισμός των μελών της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου
Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές.

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ
ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

Έχοντας υπόψη:

1. Τις διατάξεις:
α. του άρθρου 12 παρ. ΣΤ του ν. 2955/2001 (Φ.Ε.Κ. 256 Α΄) «Προμήθειες Νοσοκομείων και λοιπών μονάδων υγείας των Πε.Σ.Υ. και άλλες διατάξεις.»
β. του άρθρου 2 του ν. 2716/1999 (Φ.Ε.Κ. 96 Α΄) «Ανάπτυξη και εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και άλλες διατάξεις.»
γ. των άρθρων 13−15 του ν. 2690/1999 (Φ.Ε.Κ. 45 Α΄) «Κύρωση του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και άλλες διατάξεις».

2. Την υπ’ αριθμ. ΔΥ(3−4)/Γ.Π. οικ. 139649/9−11−2010 (Φ.Ε.Κ. 1765 Β΄) απόφαση μεταβίβασης αρμοδιοτήτων και του δικαιώματος υπογραφής εγγράφων «Με εντολή Υπουργού» στους Γενικούς Γραμματείς του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

3. Το γεγονός ότι δεν λειτουργεί η Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Ασθενών του ν. 2519/1997, σύμφωνα με το από 12−11−2010 έγγραφο της Αυτοτελούς Υπηρεσίας Προστασίας Δικαιωμάτων Ασθενών.

4. Την αναγκαιότητα λειτουργίας της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, σύμφωνα με το από 1−11−2010 υπηρεσιακό σημείωμα της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας, αποφασίζουμε:

1. Διορίζουμε μέλη της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές τα κατωτέρω πρόσωπα:

α. Τομαρά Βλάσιο του Δημήτριου, με Α.Δ.Τ. ΑΕ 082099, Ψυχίατρο, με αναπληρωτή του τον Πλουμπίδη Δημήτριο του Νικολάου, με Α.Δ.Τ. ΑΖ 631739, Ψυχίατρο.

β. Γεωργιάδη Δημήτριο του Γεωργίου, με Α.Δ.Τ. Σ 283107, Παιδοψυχίατρο, με αναπληρωτή του τον
Γκριτζέλα Γεώργιο του Γρηγορίου, με Α.Δ.Τ. ΑΗ 023123, Παιδοψυχίατρο.

γ. Κωστοπούλου Βασιλική του Ευθυμίου, με Α.Δ.Τ. Τ 141101, Κοινωνική Λειτουργό, με αναπληρώτριά της την Φραγκοπούλου Μαρία του Γεωργίου, με Α.Δ.Τ. Φ 132629, Κοινωνική Λειτουργό.

δ. Βικέντιο Γεώργιο του Ευσταθίου, με Α.Δ.Τ. Χ 123391, Κοινωνικό Λειτουργό, με αναπληρώτριά του την Φαρμακοπούλου Ιγνατία του Αθανασίου, με Α.Δ.Τ. ΑΙ 111414, Κοινωνική Λειτουργό.

ε. Κουρμουλάκη Ιωάννη του Νικολάου, με Α.Δ.Τ. ΑΗ 014096, Ψυχολόγο, με αναπληρώτριά του την Κοσμά Κωνσταντίνα του Κλέαρχου, με Α.Δ.Τ. ΑΒ 279414, Νοσηλεύτρια.

στ. Μητροσύλη Μαρία του Κωνσταντίνου, με Α.Δ.Τ. Ι 219668, Νομικό, με αναπληρωτή της τον Κοσμάτο Κωνσταντίνο του Γεράσιμου, με Α.Δ.Τ. ΑΙ 700271, Νομικό.

ζ. Φυτράκη Ευτύχιο του Ελευθερίου, με Α.Δ.Τ. Ν 950701, Νομικό, με αναπληρωτή του τον Παπαδόπουλο Παναγιώτη του Ιωάννη, με Α.Δ.Τ. ΑΑ 078783, Νομικό.

η. Τσαγκουρνό Γεώργιο του Φίλιππου, με Α.Δ.Τ. ΑΙ 554110, εκπρόσωπο του Σωματείου Χρηστών Υπηρεσιών Υγείας «Αυτοεκπροσώπηση», με αναπληρωτή του τον Χειλάκο Ιωάννη του Παναγιώτη, με Α.Δ.Τ. Μ 082196, εκπρόσωπο του Σωματείου «Αναγέννηση».

θ. Τριανταφύλλου Αγγελική του Παναγιώτη, με Α.Δ.Τ. ΑΗ 703230, εκπρόσωπο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία (Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ.), με αναπληρώτριά της την Νομίδου Νίκη Ελένη του Γεωργίου, με Α.Δ.Τ. Χ 974983, εκπρόσωπο της Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ.

2. Πρόεδρο της Επιτροπής ορίζουμε τον Τομαρά Βλάσιο.

3. Γραμματέα της Επιτροπής ορίζουμε την Ιωάννου Θεοδώρα του Βασιλείου, με Α.Δ.Τ. Λ 151544, υπάλληλο του κλάδου ΤΕ Διοικητικού − Λογιστικού, που υπηρετεί στη Διεύθυνση Προσωπικού, με αναπληρώτριά της την Παπουδάκη Ελένη του Νικολάου, με Α.Δ.Τ. Μ 129110, υπάλληλο του κλάδου Π Ε Διοικητικού που υπηρετεί στην Αυτοτελή Υπηρεσία Προστασίας Δικαιωμάτων Ασθενών.

4. Η θητεία της Επιτροπής είναι πενταετής.

5. Η απόφαση καθορισμού αποζημίωσης Προέδρου, Μελών και Γραμματέως της Ειδικής Επιτροπής είναι η 2/36947/0022/14−6−2001 (Φ.Ε.Κ. 837 Β΄), όπως ισχύει μετά την έκδοση του ν. 3833/2010 (Φ.Ε.Κ. 40 Α΄). 

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Αθήνα, 17 Αυγούστου 2011

Με εντολή Υπουργού
Ο Γενικός Γραμματέας
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΟΛΥΖΟΣ

Το ΦΕΚ τεύχ. Υ.Ο.Δ.Δ. 310/12.09.2011 μπορείτε να διαβάσετε εδώ

 

Τροποποίηση του συστήματος διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης ελέγχου και παρακολούθησης της ποιότητας σε μονάδες ψυχικής υγείας

Εν όψει της διαβούλευσης μεταξύ του Δικτύου Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας «ΑΡΓΩΣ» με το ΥΥΚΑ, σχετικά με την τροποποίηση της υπ’ αριθμ. Υ5α,β/Γ.Π.οικ.39321 ΥΑ, η οποία αφορά το “Σύστημα διοικητικής και οικονομικής διαχείρισης ελέγχου και παρακολούθησης της ποιότητας σε μονάδες ψυχικής υγείας”  (ΦΕΚ 453 Β’/16.04.2010), αναρτάμε προς ενημέρωσή σας και για την υποβολή προτάσεων τη σχετική υπ’ αριθμ. Υ5α,β/Γ.Π.οικ.39321 ΥΑ.

Εύκολη αντίδραση και άρνηση ή δύκολη δράση και προτάσεις;

Με αφορμή την αμφιλεγόμενη ρύθμιση, σχετικά με τις δαπάνες περίθαλψης των περιθαλπομένων σε ΝΠΔΔ, λάβαμε και δημοσιεύουμε την ακόλουθη επιστολή:

****

Συνάδελφοι ας μην εθελοτυφλούμε και παραμυθιαζόμαστε ομαδικώς. Οι ένοικοι των περισσότερων οικοτροφείων είναι χρόνιοι ψυχικά ασθενείς, που προέρχονται από δημόσια ψυχιατρεία, στα οποία ήταν έγκλειστοι για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Οι περισσότεροι από αυτούς δεν εισέπρατταν συντάξεις ή επιδόματα, επειδή κανείς δεν είχε ενδιαφερθεί να συνταξιοδοτηθούν. Αλλά και όσοι από αυτούς συνταξιοδοτούνταν τα χρήματα δεν έφταναν ποτέ στους ίδιους, αλλά πήγαιναν κατευθείαν στους διαχειριστές - συγγενείς τους.

Με το πρόγραμμα αποασυλοποίησης "Ψυχαργώς", και εξ΄αιτίας των, επίπονων πολλές φορές, ενεργειών των κοινωνικών λειτουργών των φορέων, όλοι σχεδόν οι ένοικοι συνταξιοδοτούνται ή λαμβάνουν κάποιο επίδομα. Και επειδή οι περισσότεροι από τους ενοίκους αυτούς, όπως καλώς γνωρίζουμε, αδυνατούν να διαχειριστούν τα χρήματά τους, τη διαχείριση αναλαμβάνουν οι ελάχιστοι δικαστικοί συμπαραστάτες, οι διαχειριστές - συγγενείς τους και οι κοινωνικοί λειτουργοί των δομών.

Στις δυο πρώτες περιπτώσεις διαχείρισης το μεγαλύτερο μέρος των συντάξεων και των επιδομάτων -αν όχι όλο, καταλήγει "συμπλήρωμα εισοδήματος" των εν λόγω διαχειριστών και δεν διατίθεται για την κάλυψη αναγκών των δικαιούχων ενοίκων.

Στην τρίτη περίπτωση, όπου τη διαχείριση αναλαμβάνουν οι κοινωνικοί λειτουργοί των δομών, και επειδή τα χρήματα δεν χρησιμοποιούνται παρά μόνο για τις άμεσες ανάγκες των ενοίκων -κι αυτό λόγω του ασαφούς νομικού πλαισίου, του φόβου έκθεσης των κοινωνικών λειτουργών στους κακόπιστους τρίτους αλλά και των έμμεσων απειλών που δέχονται από συγγενείς - επίδοξους κληρονόμους των ενοίκων, τα χρήματα από τις συντάξεις και επιδόματα συσσωρεύονται σε τραπεζικούς λογαριασμούς ενοίκων ή του φορέα στον οποίο ο ένοικος φιλοξενείται.

Και γνωρίζουμε τι ακριβώς συμβαίνει όταν αυτός πεθάνει. Ειδικά, σχεδόν αμέσως μετά την ταφή του. Εμφανίζονται από παντού συγγενείς, οι οποίοι μέχρι εκείνη τη στιγμή ήταν χαρακτηριστικά απόντες, με απέραντο τώρα ενδιαφέρον, όχι για τον ίδιο τον ένοικο αλλά για το ύψος των χρημάτων που έχουν αποταμιευτεί από τη σύνταξη ή το επίδομά του. Πολλές φορές μάλιστα δυσανασχετούν όταν πληροφορούνται πως το ύψος του ποσού δεν είναι αυτό που εκείνοι είχαν προϋπολογίσει.

Εν τέλει γίνονται πλουσιότεροι από τις συντάξεις και τα επιδόματα οι μέχρι τότε αδιάφοροι συγγενείς.

Όλα αυτά είναι γνωστά σε όλους τους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας. Όχι βέβαια στους θεωρητικούς αυτής.

Και γεννιέται το ερώτημα;
Είναι σωστό το μεσοβέζικο μέτρο της παρακράτησης μέρους των συντάξεων και επιδομάτων των ενοίκων; Μήπως η πολιτεία πρέπει να τολμήσει; Να εκσυγχρονίσει, δηλαδή, το νομικό πλαίσιο, ώστε  να "λύσει" τα χέρια των κοινωνικών λειτουργών και να διαθέτουν εφεξής άφοβα τα χρήματα των συντάξεων των ενοίκων για μια πραγματική αποασυλοποίηση; (λ.χ. καλλίτερη διαβίωση, περισσότερη ποιοτικά ψυχαγωγία όπως ταξίδια στο εξωτερικό, σύγχρονες μεθόδους επανένταξης κ.λ.π).

Η στείρα άρνηση των συναδέλφων ειδικών ψυχιάτρων και μη χωρίς ταυτόχρονες προτάσεις που θα λύνουν το πρόβλημα, μας οδηγεί πίσω στο ίδρυμα.


*Η ως άνω επιστολή αναρτήθηκε με τη μορφή σχόλιου εδώ.

Η δικαστική συμπαράσταση και οι κοινωνικές υπηρεσίες των ΝΠΙΔ.

Στα δέκα περίπου χρόνια που μεσολάβησαν από την έναρξη υλοποίησης του προγράμματος "Ψυχαργώς", οι φορείς υλοποίησης και οι υπηρεσίες τους απέκτησαν σημαντική εμπειρία. Εμπειρία που, αν αξιοποιηθεί από το Υπουργείο Υγείας και ειδικότερα τη Δ/νση Ψυχικής Υγείας,  θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση της ανεπάρκειας των κρατικών υπηρεσιών και στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές.

Η αξιοποίηση, λόγου χάριν, των κοινωνικών υπηρεσιών των ΝΠΙΔ, θα συμπληρώσει προσωρινά το κενό που υφίσταται από την μη συγκρότηση των προβλεπομένων από το νόμο 2447/1996 Κοινωνικών Υπηρεσιών. Θα στηρίξει το κλονισμένο οικοδόμημα του θεσμού της δικαστικής συμπαράστασης, διασφαλίζοντας τα παραπαίοντα σήμερα δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων.

Πρακτικά, δηλαδή, να αναλάβουν οι κοινωνικές υπηρεσίες των ΝΠΙΔ, υπό το συντονισμό και την εποπτεία των Κέντρων Ψυχικής Υγείας των νομών, τη διενέργεια αξιολόγησης της κατάστασης των συμπαραστατέων, την αναγκαιότητα και έκταση του μέτρου, την καταλληλότητα του δικαστικού συμπαραστάτη με τη διεξαγωγή κοινωνικής έρευνας και τη σύνταξη σχετικής κοινωνικής έκθεσης και, όπου υφίσταται αδυναμία διορισμού, να αναλάβουν δικαστικές συμπαραστάσεις.

Να σταματήσει το σημερινό φαινόμενο, που αρκετοί από τους δικαστικούς συμπαραστάτες είναι πρόσωπα ακατάλληλα. Εισπράττουν τις συντάξεις, τα επιδόματα κ.λ.π. των συμπαραστατέων και δεν τους διαθέτουν κανένα ποσό ή, στην καλλίτερη περίπτωση, διαθέτουν ελάχιστο (δεν είναι λίγες οι φορές που ακούσαμε: τι να τα κάνει τα λεφτά ο τρελός;). Θεωρούν πως τα χρήματα αυτά που εισπράττουν αποτελούν προσωπικό τους έσοδο και τα χρησιμοποιούν προς ίδιον όφελος. Τα δε εποπτικά συμβούλια είναι στις περισσότερες περιπτώσεις διακοσμητικά.

Σήμερα κανένας έλεγχος δεν γίνεται στις πράξεις των δικαστικών συμπαραστατών ή των διαχειριστών και καμία προστασία δεν παρέχεται στους ευάλωτους σε εκμετάλλευση ψυχικά πάσχοντες' και η πολιτεία μοιάζει να αδιαφορεί.

Η προσωρινή άσκηση των αρμοδιοτήτων των Κοινωνικών Υπηρεσιών του ν. 2447/1996 από τις κοινωνικές οργανώσεις που εποπτεύονται από το ΥΥΚΑ προβλέπεται στο άρθρο 54 παρ. 1 του ν. 2447/1996* ενώ για τις κοινωνικές υπηρεσίες των ΝΠΙΔ υπό τον συντονισμό και την εποπτεία των Κέντρων Ψυχικής Υγείας των νομών, προβλέπεται από τις διατάξεις της παρ. ε’ του άρθρου 1, ΠΔ 250/1999** σε συνδ. με το άρθρο 93 παρ. 1, του Ν. 2071/1992***.  

Επισημαίνεται, τέλος, πως η ενεργοποίηση των υπαρχουσών κοινωνικών υπηρεσιών των ΝΠΙΔ στην προσωρινή άσκηση των αρμοδιοτήτων των Κοινωνικών Υπηρεσιών του  ν. 2447/1996 δεν απαιτεί την παραμικρή επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού.

ΥΓ: Όλα τα ανωτέρω αναφέρονται με αφορμή το κείμενο της Κατερίνας Γουργουρίνη, κοινωνικής λειτουργού και επιστημονικά υπεύθυνης του Οικοτροφείου της Πάτρας «Σεμέλη» του ΜΚΟ "Κλίμακα" που ακολουθεί και περιέχει σχετικές πρακτικές προτάσεις:

****************

Προτάσεις
για την αξιοποίηση των κοινωνικών υπηρεσιών
των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης,
στην προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές.

Για τους ψυχικά πάσχοντες που διαμένουν σε μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (ξενώνες, οικοτροφεία), η Κοινωνική Υπηρεσία της εκάστοτε δομής ή του φορέα δύναται να γνωρίζει: α) ποιοι ένοικοι τελούν υπό καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης, β) σε ποιες περιπτώσεις ενοίκων κρίνεται αναγκαία η προώθηση μίας τέτοιας διαδικασίας, γ) στοιχεία που αφορούν στο οικογενειακό – υποστηρικτικό περιβάλλον των ενοίκων (π.χ. απουσία συγγενικών προσώπων, σχέσεις οικογένειας, δυνατότητα και βαθμός επικοινωνίας και συνεργασίας).

Προτάσεις:

α) Η σύνταξη έκθεσης από την Κοινωνική Υπηρεσία της δομής ή του φορέα που να εμπεριέχει εξατομικευμένες πληροφορίες για τους ενοίκους της δομής (ποιοι βρίσκονται ήδη σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης, ποιοι χρήζουν σχετικής διαδικασίας, ποιοι συγγενείς διαχειρίζονται οικονομικούς πόρους και περιουσιακά στοιχεία των ενοίκων ενώ δεν έχουν ορισθεί ως δικαστικοί συμπαραστάτες κ.α.)

β) Σε περίπτωση που παραλαμβάνεται από τη δομή αίτηση για δικαστική συμπαράσταση κάποιου ενοίκου, και μετά από συνεννόηση με την εποπτεύουσα αρχή, να ενεργοποιείται η Κ.Υ. του φορέα και να συντάσσει έκθεση περί της αναγκαιότητας και καταλληλότητας του προσώπου. Η έκθεση αυτή θα υποβάλλεται στο αρμόδιο δικαστήριο για την προώθηση της νομικής διαδικασίας.

γ) Σε περίπτωση που υπάρχουν διαχειριστές των συντάξεων (συγγενείς ή άλλα πρόσωπα) χωρίς σχετική δικαστική απόφαση, τότε η Κοινωνική Υπηρεσία σε συνεννόηση με την εποπτεύουσα αρχή και τη Νομική Υπηρεσία του φορέα, μπορεί να κοινοποιεί έγγραφο στο διαχειριστή που θα τάσσει χρονική προθεσμία προκειμένου να τεθεί ο ένοικος σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης.

Αν δεν υπάρξει σχετική απάντηση από πλευράς του διαχειριστή, τότε το ζήτημα να γνωστοποιείται εγγράφως στον αρμόδιο ασφαλιστικό φορέα που χορηγεί τη σύνταξη, ώστε αφενός να διακόπτεται η διαχείριση από το τρίτο πρόσωπο και αφετέρου να προωθείται η διαδικασία της δικαστικής συμπαράστασης του ενοίκου.

Στόχος των προαναφερθέντων δράσεων, είναι να ενεργοποιηθούν και να αξιοποιηθούν οι Κοινωνικές Υπηρεσίες των φορέων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η διαδικασία της δικαστικής συμπαράστασης θα διεξάγεται πιο ορθά και ολοκληρωμένα, με γνώμονα το συμφέρον των συμπαραστατουμένων.

Ο ρόλος της Κοινωνικής Υπηρεσίας, ως προς τον έλεγχο της δικαστικής συμπαράστασης, θα μπορούσε να διακριθεί σε δύο στάδια:

1) Το διάστημα πριν τεθεί κάποιος υπό καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης και

2) Το διάστημα που έχει ήδη τεθεί κάποιος σε δικαστική συμπαράσταση.

Όσον αφορά στο πρώτο στάδιο, η Κοινωνική Υπηρεσία εστιάζει στην αξιολόγηση της παρούσας κατάστασης υγείας του ενοίκου, του βαθμού και της δυνατότητας διαχείρισης οικονομικών από πλευράς του καθώς και στην ανάλυση των συνηθών δαπανών του (σε μηνιαία βάση και ανά κατηγορία εξόδων). Η κοινωνική έκθεση που περιλαμβάνει το σύνολο των πληροφοριών αυτών, κοινοποιείται εν συνεχεία στο δικαστήριο που έχει επιληφθεί τη διαδικασία της δικαστικής συμπαράστασης καθώς και στη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας.

Στο δεύτερο στάδιο, ο ρόλος της Κοινωνικής Υπηρεσίας επικεντρώνεται στην αξιολόγηση του δικαστικού συμπαραστάτη και του εποπτικού συμβουλίου ως προς τη φροντίδα του συμπαραστατούμενου και ως προς τον τρόπο διαχείρισης των οικονομικών πόρων του ενοίκου. Η έκθεση που συντάσσεται στη συνέχεια από τον αρμόδιο κοινωνικό λειτουργό, κοινοποιείται στη Ειδική Επιτροπή Προστασίας των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές και στη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας. Ανάλογα δε της στάσης του δικαστικού συμπαραστάτη, θα κινείται ή όχι η διαδικασία αντικατάστασής του ή ακόμα και δικαστική διεκδίκηση αποζημίωσης του συμπαραστατούμενου για τις τυχόν οικονομικές ατασθαλίες στις οποίες είχε προβεί ο δικαστικός συμπαραστάτης.


Κατερίνα Γουργουρίνη,

Κοινωνική λειτουργός και επιστημονικά υπεύθυνη του οικοτροφείου «Σεμέλη» του ΜΚΟ "Κλίμακα". 

______________

* Ν. 2447/1996  (ΦΕΚ Α’/278) «Υιοθεσία, Επιτροπεία και αναδοχή ανηλίκου, δικαστική συμπαράσταση, δικαστική επιμέλεια ξένων υποθέσεων και συναφείς ουσιαστικές, δικονομικές και μεταβατικές διατάξεις», άρθρο 54 παρ. 1: 1. Οπου στον παρόντα ή σε άλλο νόμο προβλέπονται αρμοδιότητες κοινωνικής υπηρεσίας στο πλαίσιο της λειτουργίας του θεσμού της δικαστικής συμπαράστασης, οι αρμοδιότητες αυτές ασκούνται, για όσο διάστημα και σε όσες Κοινωνικές Υπηρεσίες δεν έχουν συγκροτηθεί ακόμα ειδικά Τμήματα, από ειδικούς επιστήμονες των Τμημάτων Ανηλίκων αυτών των Υπηρεσιών και, ωσότου συγκροτηθούν και αρχίσουν να λειτουργούν και αυτά τα Τμήματα, από ειδικούς επιστήμονες των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας και της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, καθώς και των κοινωνικών οργανώσεων που εποπτεύονται από αυτές...
**ΠΔ 250/1999 (ΦΕΚ Α’/206) «Άσκηση κοινωνικής υπηρεσίας κατά τη δικαστική συμπαράσταση», άρθρο 1: 1. Οι αρμοδιότητες κοινωνικής υπηρεσίας που προβλέπονται από τις ουσιαστικές και δικονομικές διατάξεις του Σχεδίου Νόμου που κυρώθηκε με το Ν. 2447/1996 (ΦΕΚ Α’/278), οι οποίες αναφέρονται στη λειτουργία του θεσμού της δικαστικής συμπαράστασης, ασκούνται, από τους ειδικούς επιστήμονες (κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχιάτρους, Ψυχολόγους επισκέπτες υγείας και άλλους επιστήμονες κατάλληλους για την αντιμετώπιση σωματικά αναπήρων και εξαρτημένων προσώπων, όπως τοξικομανών ή αλκοολικών): α) … ε) των λοιπών Μονάδων Ψυχικής Υγείας, που αναφέρονται στην πρώτη παράγραφο του άρθρου 93 του Ν. 2071/1992, εξαιρουμένων των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών, στ) …

** Ν. 2071/1992 «Εκσυγχρονισμός και Οργάνωση Συστήματος Υγείας» (ΦΕΚ Α’/149), άρθρο 93 “Μονάδες Ψυχικής Υγείας (Μ.Ψ.Υ.)”: 1. Μονάδες Ψυχικής Υγείας είναι τα κέντρα ψυχικής υγείας… οι κινητές Μονάδες Ψυχικής Υγείας… οι ξενώνες, τα οικοτροφεία, τα προστατευόμενα διαμερίσματα…

«Καθορισμός συμμετοχής στη δαπάνη περίθαλψης των περιθαλπόμενων σε ΝΠΔΔ».

Αναρτήθηκε στο διαδίκτυο η απόφαση του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, με την οποία καθορίζεται η συμμετοχή των περιθαλπομένων στη δαπάνη περίθαλψής τους σε ΝΠΔΔ, τα οποία παρέχουν υπηρεσίες κλειστής περίθαλψης.

Συγκεκριμένα το ποσό της μηνιαίας σύνταξης που θα παρακρατείται και θα αποδίδεται στο ΝΠΔΔ καθορίστηκε κλιμακωτά ως εξής:

α) Για σύνταξη μέχρι 360,00 ευρώ ποσοστό 40%,

β) Για σύνταξη από 360,01 ευρώ μέχρι 500,00 ευρώ ποσοστό 50%,

γ) Για σύνταξη από 500,01 ευρώ μέχρι 1.000,00 ευρώ ποσοστό 60%,

δ) Για σύνταξη από 1.000,01 ευρώ μέχρι 1.500,00 ευρώ ποσοστό 70%,

ε) Για σύνταξη από 1.500,01 ευρώ και άνω ποσοστό 80%.

Ολόκληρο το κείμενο της απόφασης μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Η αμφιλεγόμενη διάταξη παρ. 3 του άρθρου 13 του Ν. 3868/2010 (ΦΕΚ Α' 129/3.08.2010), η οποία προστέθηκε με την παρ. 8 του άρθρου 66 του Ν. 3984/2011 (ΦΕΚ Α' 150/27.06.2011), έχει καταλεπτώς ως ακολούθως: 

 "3. Οι περιθαλπόμενοι σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τα οποία παρέχουν υπηρεσίες κλειστής περίθαλψης, οι οποίοι πάσχουν από χρόνιες παθήσεις και για όσο χρονικό διάστημα αυτοί διαμένουν μόνιμα εντός των φορέων αυτών, συμμετέχουν στη δαπάνη περίθαλψης τους με ποσοστό επί της σύνταξης που λαμβάνουν. Με απόφαση του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, καθορίζεται το ποσοστό συμμετοχής κλιμακωτά ανάλογα με τη σύνταξη του κάθε περιθαλπόμενου, η διαδικασία και ο τρόπος καταβολής του, το όργανο ελέγχου και διαχείρισης των χρημάτων και κάθε άλλο σχετικό θέμα. Αντίθετοι όροι στις συναφθείσες συμβάσεις μεταξύ των δημόσιων φορέων που παρέχουν υπηρεσίες κλειστής περίθαλψης με τους ασφαλιστικούς φορείς δεν ισχύουν".

Κληρονομείται το επίδομα Πρόνοιας που δεν χρησιμοποιήθηκε από τον εν ζωή δικαιούχο ή πρέπει μετά τον θάνατό του να επιστρέφεται στην πολιτεία;

Το χρηματικό ποσό του επιδόματος της Πρόνοιας 

που δεν αναλώθηκε από τον δικαιούχο,

ο οποίος εν τω μεταξύ απεβίωσε, 
συμπεριλαμβάνεται στα κληρονομιαία περιουσιακά στοιχεία 

του αποβιώσαντος - δικαιούχου 

ή πρέπει να επιστρέφεται στην πολιτεία;

 Αληθινή ιστορία.

Απεβίωσε πρόσφατα ένοικος, ο οποίος φιλοξενείτο σε ΜΨΥ - Οικοτροφείο του "Ψυχαργώς". Όσο ζούσε εσέπραττε επίδομα από την Πρόνοια. 

Από τον εγκλεισμό του σε Δημόσιο Ψυχιατρείο αλλά και στη συνέχεια κατά την φιλοξενία του σε Οικοτροφείο κανείς από τους συγγενείς του δεν τον επισκέφτηκε, ούτε ενδιαφέρθηκε να πληροφορηθεί έστω τηλεφωνικά για την κατάσταση της υγείας του.

Ωστόσο, αμέσως σχεδόν μετά τον θάνατό του εμφανίστηκαν τα ανίψια του στον φορέα, που εν ζωή τον φιλοξενούσε, και ζήτησαν, ως νόμιμοι εξ' αδιαθέτου κληρονόμοι, να πληροφορηθούν το χρηματικό ύψος του ποσού που δεν είχε αναλωθεί από τον δικαιούχο - θανόντα και είχε συγκεντρωθεί από το επίδομα που εισέπραττε όλο αυτό το χρονικό διάστημα της περίθαλψής του, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο μπορούσαν να το εισπράξουν...

Και γεννιέται το εύλογο ερώτημα: Το χρηματικό ποσό, που συγκεντρώθηκε από τις χρηματικές καταβολές του επιδόματος (= επιπλέον χορήγημα) της Πρόνοιας και δεν αναλώθηκε από τον δικαιούχο, ο οποίος εν τω μεταξύ απεβίωσε, συμπεριλαμβάνεται στα κληρονομιαία περιουσιακά του στοιχεία ή πρέπει να επιστρέφεται στην πολιτεία;

Πολύ δε περισσότερο όταν οι κληρονόμοι του, για όσο χρονικό διάστημα ζούσε, δεν ενδιαφέρθηκαν γι' αυτόν στο παραμικρό.

Έκθεση αξιολόγησης (προσχέδιο) των παρεμβάσεων εφαρμογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης για την περίοδο 2000-2009

Σήμερα δημοσιεύουμε απόσπασμα με τα συμπεράσματα και τις προτάσεις της από Σεπτεμβρίου 2010 έκθεσης με τίτλο: «Έκθεση αξιολόγησης (προσχέδιο) των παρεμβάσεων εφαρμογής της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης για την περίοδο 2000-2009»*. 

Δυστυχώς η έκθεση δεν ανταποκρίθηκε στα προσδοκώμενα. Το μεγαλύτερο μέρος της -αν όχι όλο, αποτελεί συρραφή παλαιότερων μελετών και κειμένων του ΠΟΥ ή άλλων οργανισμών. Αναλώνεται σε διαπιστώσεις και σε θεωρητικές τοποθετήσεις, αποφεύγοντας επιμελώς να προτείνει πρακτικές λύσεις στα προβλήματα που διαπίστωσε. 

Συνοπτικά, η έκθεση στα συμπεράσματα και στις προτάσεις της αναφέρεται**:

α) στον κατακερματισμό και την έλλειψη συντονισμού των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, 

β) στην αναγκαιότητα ανάπτυξης συστηματικής συνεργασίας με το εκπαιδευτικό σύστημα, 

γ) στη δημιουργία Ενιαίου Φορέα Ψυχικής Υγείας, 

δ) στην ουσιαστική λειτουργία των Τομέων Ψυχικής Υγείας, 

ε) στην καθιέρωση Κέντρων Ψυχικής Υγείας ως κορμούς των τοπικών υπηρεσιών, 

στ) στην αποτίμηση των υπηρεσιών και των οικονομικών τους, 

ζ) στην "πιστοποίηση" των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, 

η) στην συστηματική κι οργανωμένη διαδικασία παρακολούθησης και ελέγχου των δικαιωμάτων των ασθενών, 

θ) στο σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης του προσωπικού των μονάδων ψυχικής υγείας, 

ι) στη δυνατότητα μερικής, ενδεχομένως, κάλυψης από τους χρήστες του κόστους διαμονής σε κοινοτικές δομές, 

ια) στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού, 

ιβ) στις παρατυπίες που αφορούν τον ακούσιο εγκλεισμό ασθενών, 

ιγ) στη διαχείριση των επιδομάτων και των άλλων οικονομικών πόρων από τις οικογένειες τους, χωρίς να εξασφαλίζονται τα συμφέροντα τους κ.ά. 

Ειδικότερα:

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ.

Η συνέχιση και η επίτευξη των στόχων που έθεσε το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα εξαρτώνται από δομικές αλλαγές του συστήματος προκειμένου να δημιουργηθούν βιώσιμες, κοινοτικά-προσανατολισμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Το πρόγραμμα βρίσκεται σε εξαιρετικά κρίσιμο σημείο, στο οποίο πρέπει να δοθεί προσοχή στον τρόπο με τον οποίο οι υπάρχουσες υπηρεσίες θα συνδυαστούν για να δημιουργήσουν αποτελεσματικά δίκτυα.

Το παρόν σύστημα αφορά τουλάχιστον 4 χωριστά/ανεξάρτητα μεταξύ τους υπό-συστήματα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, τα οποία είναι: τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, τα Γενικά Νοσοκομεία, οι Μη-Κερδοσκοπικοί Οργανισμοί και ο Ιδιωτικός Τομέας. Επιπλέον, ξεχωριστά υπό-συστήματα αποτελούν οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας που παρέχονται από τις ένοπλες δυνάμεις (ψυχιατρικά τμήματα στρατιωτικών νοσοκομείων), τα ασφαλιστικά ταμεία, τις κατά τόπους οργανώσεις και αρχές και από την Εκκλησία. Ο ιδιωτικός τομέας έχει ισχυρή παρουσία στην χώρα, με ιδιώτες ιατρούς (κυρίως ψυχιάτρους) και αρκετά ιδιωτικά ψυχιατρικά νοσοκομεία. Επιπλέον φαίνεται να υπάρχει αυξητική τάση στη δράση του ιδιωτικού τομέα, τόσο αριθμητικά όσο και στο ρόλο που διαδραματίζει στο ευρύτερο σύστημα της ψυχικής υγείας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η παρούσα αξιολόγηση δεν αφορά τα υπόλοιπα υπό-συστήματα, ωστόσο θα πρέπει μελλοντικά να διερευνηθεί ο ρόλος τους.

Η ύπαρξη αυτών των χωριστών υπό-συστημάτων ψυχικής υγείας αποτελεί κύρια αιτία για τον κατακερματισμό και την έλλειψη συντονισμού που παρατηρείται μεταξύ των υπηρεσιών. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν υπάρχει συγχώνευση/ενσωμάτωση ούτε μεταξύ των υπό-συστημάτων, ούτε μεταξύ των υπηρεσιών του ίδιου υπό-συστήματος. Υπάρχουν, ωστόσο, σημαντικές εξαιρέσεις, όπως π.χ το Κέντρο Ψυχικής Υγείας των Αγ. Αναργύρων Αττικής και το Κέντρο Ψυχικής Υγείας Κατερίνης.

Με βάση τις παραπάνω γενικές παρατηρήσεις, η Ομάδα Αξιολόγησης κατέληξε σε συγκεκριμένα συμπεράσματα και προτάσεις, που παρουσιάζονται παρακάτω σε επίπεδο α) κατευθύνσεων στο πλαίσιο ενός νέου επικαιροποιημένου στρατηγικού σχεδιασμού αλλά και, β) σε επίπεδο ειδικών θεμάτων/δράσεων στα οποία θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή.

Α. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ - ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑ.

Η πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό σε μια στρατηγική που αναπτύχθηκε την προηγούμενη δεκαετία. Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί συνολικά στο σύστημα ψυχικής υγείας και στις ανάγκες του πληθυσμού, οι επιταγές διεθνών οργανισμών, όπως ο ΠΟΥ, αναφορικά με τις προτεραιότητες που πρέπει να τεθούν και τέλος οι σύγχρονες τάσεις στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας είναι ορισμένοι από τους παράγοντες που επιβάλλουν την ανάπτυξη μιας νέας στρατηγικής για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση.

Πιο αναλυτικά, με βάση τις παραλείψεις της ισχύουσας πολιτικής και τις διεθνείς τάσεις, οι νέοι στόχοι που θα ήταν χρήσιμο να τεθούν, αφορούν τις παρακάτω κατηγορίες:

Αναθεώρηση και εμπλουτισμός των εννοιών ψυχική νόσος-ψυχική υγεία: 

Το γενικότερο πνεύμα της ισχύουσας στρατηγικής διακατέχεται από την αντίληψη ότι η ψυχική νόσος αφορά συγκεκριμένο πληθυσμό (χρόνιους ασθενείς) που πάσχει από σοβαρές διαταραχές. Είναι ενδεικτικό ότι η κωδική ονομασία που δόθηκε στην ψυχιατρική μεταρρύθμιση ήταν «ΨΥΧΑΡΓΩΣ», η επιστροφή δηλαδή των χρονίων ιδρυματοποιημένων ασθενών στην κοινότητα. Ωστόσο, όπως αναφέρεται και στο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Ψυχική Υγεία, συναισθηματικού τύπου διαταραχές όπως η κατάθλιψη και το άγχος, ευθύνονται για φαινόμενα όπως αυτοκτονίες, μειωμένη αποδοτικότητα στην εργασία κτλ. και αφορούν όλα τα άτομα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ξεκάθαρα ότι η ψυχική υγεία δεν συνεπάγεται την απουσία ψυχικών νόσων αλλά αφορά την ευρύτερη λειτουργικότητα των ατόμων και το επίπεδο της ψυχικής τους ευεξίας (well-being) κατά συνέπεια οι όροι θα πρέπει να αντανακλώνται στην επόμενη φάση της μεταρρύθμισης.

Πρόληψη των ψυχικών νόσων: 

Η πρόληψη των ψυχικών διαταραχών θα πρέπει να αποτελεί μια διαρκή διαδικασία και όχι να διενεργείται αποσπασματικά είτε ως ειδικό πρόγραμμα συγκεκριμένης διάρκειας είτε ως δράση μεμονωμένων υπηρεσιών και φορέων. Αντίθετα οι δράσεις για την προαγωγή της ψυχικής υγείας θα πρέπει να προσανατολιστούν προς την κατεύθυνση του τρόπου με τον οποίο παρέχονται παρά να είναι κάτι το επιπλέον. Αν, δηλαδή, οι υπηρεσίες παρέχονται ικανοποιητικά και δίνουν έμφαση στην αλληλεπίδραση με την κοινότητα, αυτό θα έχει άμεσο αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες και θα ελάττωνε το στίγμα με ένα τρόπο άμεσο και πρακτικό. Πιθανώς θα ήταν πιο αποτελεσματικό να υπάρχει μια κεντρική γραμμή για την προαγωγή της ψυχικής υγείας, η οποία θα αφομοίωνε στοιχεία από παρόμοιες δράσεις σε άλλες χώρες. Συνεπώς οι δράσεις πρόληψης δεν θα πρέπει να είναι αποσπασματικές αλλά να έχουν διάρκεια και συνέπεια, να είναι εθνικά συντονισμένες και να εμπλέκουν διαφορετικούς φορείς. Κύριο σημείο αποτελεί επίσης το ότι η ουσιαστική πρόληψη διενεργείται σε μικρές ηλικίες, όταν δηλαδή η προσωπικότητα είναι εύπλαστη και υπάρχει δυνατότητα έγκαιρης παρέμβασης όταν αυτό κρίνεται απαραίτητο.  Σε αυτό το πλαίσιο, θα ήταν χρήσιμο να αναπτυχθεί η κατάλληλη βάση για μια συστηματική συνεργασία με το εκπαιδευτικό σύστημα, με στόχο την πρόληψη των ψυχικών διαταραχών στα παιδιά και με την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.

Αναβάθμιση των υπηρεσιών και του ευρύτερου συστήματος ψυχικής υγείας:  

Ο ανεπαρκής συντονισμός των υπηρεσιών και ο κατακερματισμός του συστήματος έχει οδηγήσει σε προβλήματα που σχετίζονται με τη συνέχεια της φροντίδας, την πρόσβαση και την διαδρομή που ακολουθούν οι ασθενείς μέσα στο σύστημα. Τα προβλήματα αυτά επιβαρύνουν όχι μόνο τους ασθενείς και τις οικογένειες τους, όπως οι ίδιοι αποκάλυψαν στις συνεντεύξεις, αλλά και το ίδιο το σύστημα.  Απαιτείται λοιπόν η αναβάθμιση των υπηρεσιών βάσει των αρχών της ισότητας στην πρόσβαση και του συνεχούς της φροντίδας, με έμφαση στην δημιουργία και εφαρμογή σαφών διαδικασιών διαχείρισης και παρακολούθησης και συγκεκριμένων χρηματοδοτικών κριτηρίων και  θα καλύπτει τις ανάγκες όλου του πληθυσμού.

Ψυχική υγεία ευπαθών ομάδων του πληθυσμού: 

Οι υπηρεσίες που αντιστοιχούν στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού φαίνεται να είναι ανεπαρκείς σε σχέση με τις ανάγκες, ιδιαίτερα για παιδιά, εφήβους και ηλικιωμένους, όπως αποκάλυψαν οι ομάδες συζήτησης. Επιπλέον σε μια κοινωνία η οποία μεταβάλλεται συνεχώς λόγω της εισόδου μεταναστών στη χώρα και της ανάπτυξης (εθνικών και θρησκευτικών) μειονοτήτων, θα πρέπει να υπάρχουν οι μηχανισμοί κάλυψης των αναγκών τους.

Προσανατολισμός στην έρευνα και την συστηματική καταγραφή των αναγκών, της ψυχικής υγείας του πληθυσμού:  

Η απουσία μελετών αναφορικά με τους χρήστες/επωφελούμενους αλλά και με την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών, αποτελεί βασικό μειονέκτημα του υπάρχοντος συστήματος. Η συστηματική έρευνα αποτελεί μια βασική παράμετρο πάνω στην οποία οφείλει να βασίζεται οποιαδήποτε  πολιτική, προκειμένου οι προτάσεις και οι στόχοι της να ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες ανάγκες. 

Β. ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΥ 

Για την επιτυχή πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, απαραίτητη είναι ανάπτυξη ενός πλαισίου δράσεων το οποίο θα πρέπει να έχει ως απώτερο στόχο την βελτίωση της ψυχικής υγείας ολόκληρου του πληθυσμού και την δημιουργία ενός αξιόπιστου και αποδοτικού συστήματος ψυχικής υγείας, αξιοποιώντας τις υπάρχουσες υπηρεσίες, εμπλέκοντας σε μεγαλύτερο βαθμό τους χρήστες και τέλος λαμβάνοντας υπόψη τους οικονομικούς περιορισμούς που υφίσταται η χώρα.

Τα πορίσματα της αξιολόγησης αποσαφηνίζουν τις κατηγορίες δράσεων στις οποίες πρέπει να δοθεί προτεραιότητα και οι οποίες διαρθρώνονται ως εξής, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:

 

I. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Ένα από τα βασικά αρνητικά σημεία οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος, όπως αναφέρθηκε στις ομάδες συζήτησης, αφορά τον συντονισμό και την διασύνδεση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας (βλέπε κεφάλαια Ε και Ζ). Το σύστημα ψυχικής υγείας είναι κατακερματισμένο και χωρίς συντονισμό. Υπάρχουν διαφορετικά υπό-συστήματα τα οποία παρέχουν διάφορες υπηρεσίες, οι οποίες δεν εμφανίζουν ούτε οριζόντια ούτε κάθετη διασύνδεση. Βασικές προτεραιότητες είναι:

1.  υλοποίηση της τομεοποίησης και η εφαρμογή του ‘τομέα’ που θα αναλάβει την ευθύνη και το συντονισμό των  υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Υπάρχει ανάγκη να παρθούν πρακτικά μέτρα για την διασύνδεση των τοπικών δικτύων φροντίδας ώστε να διαμορφωθούν σαφείς δίοδοι πρόσβασης στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας.  

2.   ενοποίηση του συστήματος μέσω:

•  συντονισμός των υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο: συντονισμό των υπηρεσιών που περιλαμβάνονται στον κάθε τομέα (διαφορετικά θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο της αναδιάρθρωσης τους βάσει, πιθανώς του Καλλικράτη). Υπάρχει ανάγκη να παρθούν πρακτικά μέτρα για την διασύνδεση των τοπικών δικτύων φροντίδας ώστε να διαμορφωθούν σαφείς δίοδοι πρόσβασης στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

•  διασύνδεση υπηρεσιών σε εθνικό επίπεδο: με στόχο την δημιουργία πλαισίου το οποίο θα καθορίζει με λεπτομέρεια και ακρίβεια το επίπεδο ευθύνης και λογοδοσίας (accountability framework) του κάθε εμπλεκόμενου φορέα στο σύστημα. Το πλαίσιο αυτό θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στις ιδιαιτερότητες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Επιπλέον η διασύνδεση αυτή σχετίζεται και με την διευκόλυνση της κατανομής των πόρων.

3.    Δημιουργία ενός Ενιαίου  Φορέα Ψυχικής Υγείας με σκοπό να συνδέσει οργανωτικά, διοικητικά και λειτουργικά τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, τις Ψυχιατρικές Μονάδες στα Γενικά Νοσοκομεία και τους Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς. Παρόμοια προβλήματα συντονισμού, έχουν προκύψει και σε άλλες χώρες συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου. Τα τελευταία 15 χρόνια ο Φορέας Ψυχικής Υγείας αναπτύχθηκε ανεξάρτητα από άλλους Φορείς Υγείας και έγινε γνωστός ως “Mental Health Trusts”, έχοντας την αποκλειστική δική του χρηματοδότηση και τις δικές του οργανωτικές δομές. Ακόμα και τα ψυχιατρικά τμήματα στα Γενικά Νοσοκομεία υπάγονται στα κατά τόπους  “Mental Health Trusts”. Ο προτεινόμενος Ενιαίος Φορέας Ψυχικής Υγείας θα μπορούσε ενδεχομένως να εφαρμοσθεί και πιλοτικά σε κατάλληλες περιοχές που έχουν ήδη αναπτύξει προχωρημένο βαθμό μεταρρυθμίσεων και υπηρεσιών π.χ. Κρήτη, Κέρκυρα, Κατερίνη. Μερικές από τις υπάρχουσες επιλογές είναι:

•  Ό Ενιαίος Φορέας Ψυχικής Υγείας να υπάγεται στο σύστημα των ήδη υπαρχόντων Ψυχιατρικών Νοσοκομείων. Τα πλεονεκτήματα αυτής της επιλογής είναι ότι τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία έχουν την απαραίτητη τεχνογνωσία ώστε να παρέχουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας καθώς επίσης έχουν και μερικές σημαντικές εκτάσεις με φυσικές και κτιριακές εγκαταστάσεις. Τα μειονεκτήματα είναι ότι τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία σαν μοντέλο και φιλοσοφία είναι παρωχημένα και αυτοί που εμπλέκονται μπορεί να είναι πιο εξοικειωμένοι με παλιές πρακτικές και επομένως να αντιστέκονται περισσότερο σε αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Επίσης υπάρχει κίνδυνος οι ψυχιατρικές υπηρεσίες να παραγκωνιστούν από το υπόλοιπο του συστήματος υγείας και κοινωνικής πρόνοιας και να στερηθούν της υποστήριξης των.

•  Ό Ενιαίος Φορέας Ψυχικής Υγείας να υπάγεται στα Γενικά Νοσοκομεία μέσω των Ψυχιατρικών Τμημάτων. Τα πλεονεκτήματα αυτής της επιλογής θα ήταν ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας παραμένουν εντός της ημερήσιας διάταξης του γενικού συστήματος υγείας.  Τα μειονεκτήματα είναι ότι τα Γενικά Νοσοκομεία δεν έχουν την τεχνογνωσία παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, το ενδιαφέρον τους για ψυχιατρικές υπηρεσίες ποικίλει και υπάρχει κίνδυνος να διοχετεύσουν τους οικονομικούς πόρους σε άλλες ιατρικές υπηρεσίες λόγω δικών τους προτεραιοτήτων και συμφερόντων διαφορετικών αυτών της ψυχικής υγείας. 

•  Ό Ενιαίος Φορέας Ψυχικής Υγείας να υπάγεται στις νέες δημιουργούμενες  περιφερειακές και τοπικές διοικητικές δομές των Υπηρεσιών Υγείας στην Ελλάδα αλλά διατηρώντας την αυτονομία τους για τον σχεδιασμού τις  προτεραιότητες τους και την χρηματοδότηση τους. Η τεχνογνωσία των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων  μπορεί επίσης να αξιοποιηθεί. Μερικές από τις παρούσες εγκαταστάσεις μπορούν να αναβαθμιστούν και να ανακαινιστούν και ένα μέρος τους να χρησιμοποιούνται από το ευρύτερο κοινό π.χ. για ψυχαγωγικές δραστηριότητες όπως πάρκα ή αθλητικές εγκαταστάσεις. Τα πλεονεκτήματα αυτής της επιλογής είναι η ανάπτυξη ενός ισχυρού ενοποιημένου μοντέρνου συστήματος ψυχικής υγείας που θα παρείχε ένα ανανεωμένο ξεκίνημα χρησιμοποιώντας όλα τα υπάρχοντα συστήματα συμπεριλαμβανομένων των ψυχιατρικών νοσοκομείων και των υπηρεσιών της κοινότητας. Τα μειονεκτήματα είναι ότι αυτή η προσέγγιση απαιτεί την ανάπτυξη μιας εύρωστης υποδομής και αυτό μπορεί να αποδειχθεί  μια ριζοσπαστική εισήγηση που μπορεί να συνεπάγεται σημαντική οργανωτική προσπάθεια και οικονομικό κόστος.

•  Μια εναλλακτική ευέλικτη επιλογή για Ενιαίο Φορέα Ψυχικής Υγείας θα μπορούσε να είναι η εστίαση στη λειτουργικότητα των υπηρεσιών παρά στη οργανωτική και διοικητική μορφή τους, ώστε να επιτρέπει τοπικές παραλλαγές βασισμένες σε ηγετικές πρωτοβουλίες των άμεσα ενδιαφερομένων.

4.    Καθιέρωση Κέντρων Ψυχικής Υγείας ως κορμούς των τοπικών υπηρεσιών: Ο τοπικός φορέας ψυχικής υγείας “τομέας “θα πρέπει να εστιάσει και να αναπτύξει τα ΚΨΥ σαν τον κορμό των υπηρεσιών και να τα διασυνδέσει πλήρως με όλες τι υπάρχουσες υπηρεσίες. Παράλληλα θα πρέπει απαραιτήτως τα ΚΨΥ να παρέχουν πρωτοβάθμια περίθαλψη ψυχικής υγείας και να αναπτύξουν μεθόδους παρέμβασης στο σπίτι χρησιμοποιώντας θεραπείες αποδεδειγμένης τεκμηρίωσης. 

5.  Έμφαση και οργάνωση του συστήματος γύρω από τις κοινοτικές υπηρεσίες: Θα πρέπει να ενισχυθεί το  σύστημα υπηρεσιών κοινότητας έχοντας ως υποστήριξη τις νοσοκομειακές υπηρεσίες. Θα ήταν επίσης χρήσιμο να επανεξεταστούν κλινικές πρακτικές που θεωρούνται πλέον παρωχημένες. Για παράδειγμα, το σύστημα εφημεριών για εισαγωγές οξέων περιστατικών και η υπερβολική εξάρτηση από τα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία αντί για παρεμβατικές κοινοτικές μονάδες. 

6.    Κάλυψη των υφιστάμενων κενών σε υπηρεσίες:

·   Σοβαρά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη σαν προτεραιότητα τα υπάρχοντα μεγάλα κενά στις υπηρεσίες ψυχικής υγεία παιδιού και εφήβου. Καθώς επίσης και στις υπηρεσίες για μεγαλύτερους ενήλικες, που αποτελεί κατεξοχήν προτεραιότητα σε άλλες χώρες. Επίσης χρειάζονται εξειδικευμένες υπηρεσίες για άτομα με αυτιστικές διαταραχές, νοητική υστέρηση, διατροφικές διαταραχές και με διπλή διάγνωση εθισμού και ψυχικής ασθένειας.

·   Απαραίτητη είναι επίσης η παροχή κάποιων υπηρεσιών μεγαλύτερης διάρκειας νοσηλείας όπου είναι απολύτως αναγκαία. Επίσης είναι αναγκαίο να ξεκαθαρίσει η νοσηλεία των οξέων περιστατικών όταν χρειάζονται εντατική νοσηλεία. Η πιθανότητα ανάπτυξης μερικών εξειδικευμένων τριτογενών υπηρεσιών  σε περιφερειακό επίπεδο μπορεί να ληφθεί υπόψη.

·   Λειτουργία δομών που έχουν υλοποιηθεί αλλά δεν λειτουργούν λόγω καθυστερήσεων στην πρόσληψη προσωπικού.

II.    ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

Η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών, αν και παρουσιάζει σημαντική βελτίωση σε σχέση με πρακτικές του παρελθόντος, εμφανίζει αρκετά προβλήματα που χρήζουν προσοχής.

Μια προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη διαδικασιών και εργαλείων παρακολούθησης του συστήματος υπηρεσιών.

1.    Όπως διαπιστώθηκε από τις επιτόπιες επισκέψεις και τις συνεντεύξεις, ορισμένες δομές δεν καλύπτουν τον αριθμό ασθενών που θα έπρεπε να φιλοξενούν, ενώ επιπλέον πολλές από τις υφιστάμενες υπηρεσίες δεν είναι γνωστές στους χρήστες. Απαραίτητη λοιπόν είναι η εφαρμογή μιας διαδικασίας αποτύπωσης/καταγραφής και επαναπροσδιορισμού του ρόλου των εκάστοτε υπηρεσιών/ δομών. Η διαδικασία αυτή θα ήταν χρήσιμο να περιλαμβάνει:

·      Επικαιροποίηση του χάρτη ψυχικής υγείας με καταγραφή των υφιστάμενων δομών και των υπηρεσιών που παρέχουν.

·         Ανάπτυξη ενιαίου πληροφοριακού συστήματος όπου θα καταχωρούνται οι ασθενείς έτσι ώστε να υπάρχει ένας κοινός «φάκελος» του κάθε ασθενή και να επιτευχθεί το συνεχές της φροντίδας

·    Χρειάζεται απογραφή όσο αφορά τις παρούσες κενές θέσεις στις στεγαστικές δομές στη κοινότητα ώστε να συμπληρωθούν με την πρώτη ευκαιρία

2.    Σε συνδυασμό με το παραπάνω, παρατηρήθηκε ότι η μεταφορά των ασθενών μεταξύ των στεγαστικών δομών δεν εφαρμόζεται ούτε έγκαιρα, ούτε βάσει συγκεκριμένων κριτήριων. Επιπλέον επειδή η διαδρομή των ασθενών μέσα στο σύστημα είναι πολύπλοκη, υπάρχει πιθανότητα εφαρμογής διαφορετικών διαγνωστικών κριτηρίων και θεραπευτικών πρακτικών  μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών. Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής:

•   Η ροή των ασθενών από στεγαστικές δομές υψηλής προστασίας/υποστήριξης σε δομές χαμηλής προστασίας, θα πρέπει να εξετάζεται βάσει κριτηρίων όπως σαφείς προδιαγραφές των υπηρεσιών, λογοδοσίας (accountability) και διαχείρισης μέσω κριτηρίων αποδοτικότητας (performance management). 

•     Επικαιροποίηση του συστήματος καταγραφής ψυχικών νόσων με βάση διεθνώς εφαρμοσμένα διαγνωστικά κριτήρια (ICD-10)

Ένα δεύτερο επίπεδο δράσης αφορά την ανάπτυξη διαδικασιών διαχείρισης και διασφάλισης ποιότητας, οι οποίες θα ήταν χρήσιμο να περιλαμβάνουν:

1.   αναθεώρηση του ρόλου και της λειτουργίας των υπηρεσιών με βάση κοινά κανονιστικά πλαίσια για τη κάθε κατηγορία δομών συμπεριλαμβανομένου του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα καθώς και των μη-κυβερνητικών οργανώσεων.

2.   σαφείς διαδικασίες διασφάλισης της ποιότητας και διαχείρισης, πχ ένα πλαίσιο κανονισμών και συνεργίας όλων των υπηρεσιών, οι οποίες θα διαρθρώνονται σε τέσσερα επίπεδα:

a.   ποιότητα παροχής υπηρεσιών από τους επαγγελματίες (πχ αριθμός περιστατικών, είδος και αποτελέσματα παρέμβασης, τήρηση πρωτοκόλλων κτλ)

b.   ποιότητα υλικοτεχνικής υποδομής

c.   εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων κλινικής πρακτικής

d.   ικανοποίηση χρηστών και των οικογενειών τους

3.   ανάπτυξη διαδικασίας παραπομπών, εισαγωγών και έκδοσης εξιτηρίων (όπου αρμόζει)

Θα ήταν χρήσιμο να αναπτυχθεί μια διαδικασία και τα αντίστοιχα εργαλεία που θα μπορούν να υποστηρίξουν την αναδιοργάνωση του συστήματος. Για παράδειγμα μια εκδοχή θα μπορούσε να είναι η αποτίμηση των υπηρεσιών και των οικονομικών τους, η οποία θα ακολουθείται από μια διαδικασία ελέγχου προόδου σε σχέση με κάποια βασικά κριτήρια και συμπεριλαμβάνοντας τους κύριους εμπλεκόμενους. Αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας θα μπορούσαν να είναι: καλή πληροφόρηση για τις κατά τόπους δομές (που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως κατάλογος υπηρεσιών), ευκαιρία για benchmarking ανά τομείς/ περιφέρειες και χώρα και τέλος η αναγνώριση των προτεραιοτήτων για επόμενα σχέδια ανάπτυξης και αναδιοργάνωσης. Σε όλα αυτά θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη σχέσεων και στην ενθάρρυνση των ασθενών και των οικογενειών τους στο να συμμετέχουν ενεργά στο σύστημα.

4.    Η «πιστοποίηση» των υπηρεσιών θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, ενώ θα πρέπει να συζητηθεί το θέμα του τρόπου με τον οποίο θα εφαρμοστεί ώστε να είναι επαρκώς ανεξάρτητη από τους φορείς/οργανισμούς που παρέχουν τις υπηρεσίες

5.  Οι προδιαγραφές των υπηρεσιών θα πρέπει να επιθεωρούνται συστηματικά ώστε να επιβεβαιώνεται ότι αντανακλούν τις σύγχρονες μεθόδους κλινικής πρακτικής και είναι βιώσιμες οικονομικά

Επιπλέον, όπως έγινε γνωστό μέσω συνεντεύξεων με χρήστες και εκθέσεων Αρχών, όπως ο Συνήγορος του Πολίτη και η Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, έχουν παρατηρηθεί παρατυπίες όσο αφορά κυρίως τις ακούσιες νοσηλείες. Η ανάπτυξη μιας συστηματικής και οργανωμένης διαδικασίας για την παρακολούθηση και έλεγχο της προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών, καθώς επίσης και η ενίσχυση του ρόλου των προαναφερθέντων αρχών αλλά και των συλλόγων των χρηστών και των οικογενειών τους, κρίνονται απαραίτητες.

Η ανάπτυξη ενός οικονομικού μοντέλου διαχείρισης του συστήματος αποτελεί μια ακόμη βασική προτεραιότητα, δεδομένων μάλιστα των συνθηκών στις οποίες βρίσκεται η χώρα. Ένα από τα αποτελέσματα της έρευνας που διεξήχθηκε, ήταν η αδυναμία προσδιορισμού του κόστους λειτουργίας του συστήματος ψυχικής υγείας. Σε συνδυασμό με την έλλειψη στοιχείων, όπως αριθμός χρηστών, αριθμός και είδος υπηρεσιών που παρέχονται και άλλα, η οικονομική διαχείριση των υπηρεσιών καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη και οι δαπάνες δεν ελέγχονται και κατά συνέπεια δεν μπορούν να περιοριστούν (όταν αυτό κρίνεται σκόπιμο). Είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί ένα μοντέλο μέσω του οποίου: 

·         θα υπάρχει σαφής σύνδεση μεταξύ οικονομικών πόρων και δράσεων (πλαίσιο διαχείρισης μέσω αποδοτικότητας).

·    η διάθεση των οικονομικών πόρων θα ανταποκρίνεται στις επιμέρους ανάγκες και προτεραιότητες ψυχικής υγείας κάθε περιοχής.

·         θα μπορεί να υπολογιστεί το κόστος ανά μονάδα, επιτρέποντας έτσι τη σύγκριση μεταξύ ομοειδών υπηρεσιών. Το κόστος αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει τόσο τις δαπάνες για τις υποδομές όσο και τις άμεσες δαπάνες λειτουργίας και το οποίο θα είναι βασισμένο σε ένα κοινό τύπο.

Επιπλέον, θα πρέπει να διεξαχθεί ένας οικονομικός έλεγχος των υπηρεσιών με σκοπό την ανακατανομή των πόρων και την κάλυψη των αναγκών καθώς:

·   Το κόστος των υποδομών φαίνεται να είναι αρκετά υψηλό (πχ υψηλού επιπέδου κτιριακή υποδομή με συγκριτικά μέτρια επίπεδα δραστηριοτήτων, μεγάλος αριθμός μέσων μεταφοράς αποκλειστικής χρήσης κα). 

·         Οι καθυστερήσεις στην καταβολή των μισθών του προσωπικού αποτελεί μείζον πρόβλημα, στο οποίο θα πρέπει να δοθεί υψηλή προτεραιότητα. Έντονη ανησυχία προκαλούν επίσης οι αναφορές για το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης του προσωπικού.

·         Σε ορισμένες χώρες, όπως η Αγγλία, υπάρχει η δυνατότητα της μερικής κάλυψης του κόστους διαμονής σε κοινοτικές δομές από τα επιδόματα πρόνοιας που λαμβάνουν οι χρήστες. Κάτι τέτοιο ενδεχομένως θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα  από τα ασφαλιστικά ταμεία των ασθενών.

III.   ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ

Ένα από τα συμπεράσματα των συνεντεύξεων με επαγγελματίες ψυχικής υγείας διαφόρων ειδικοτήτων, είναι ότι το σύστημα ψυχικής υγείας παρουσιάζει αδυναμίες όσο αφορά το ανθρώπινο δυναμικό και οι οποίες σχετίζονται με τρεις βασικές συνιστώσες:

1.    Την κατανομή των επαγγελματιών στις επιμέρους δομές και υπηρεσίες. Θα ήταν χρήσιμο να εξεταστεί λεπτομερώς η λειτουργία των κοινοτικών δομών και οι ανάγκες τους σε προσωπικό (επαγγελματική ειδικότητα και αριθμός). Κατά αυτό τον τρόπο θα μπορούσε να αποφευχθεί πιθανή υπεράριθμη στελέχωση τους, η οποία μπορεί να έχει εξίσου αρνητικά αποτελέσματα με την ελλιπή στελέχωση. Ιδίας σημασίας αποτελεί και η σύνθεση του προσωπικού, ειδικότερα για στεγαστικές δομές που απευθύνονται σε χρόνιους χρήστες οι οποίοι έχουν εμφανίσει ενός βαθμού προσαρμογή και οι ανάγκες τους είναι περισσότερο κοινωνικής φροντίδας παρά θεραπείας. Επίσης τα προσόντα που θα πρέπει να διαθέτει το προσωπικό χρειάζονται μελέτη ώστε να υπάρχει ισορροπία μεταξύ φροντίδας υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, που είναι ζωτικής σημασίας

2.    Την συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση: Η κατάρτιση του προσωπικού αποτελεί ζήτημα μεγάλης σημασίας. Οι δράσεις κατάρτισης υλοποιήθηκαν στα πλαίσια στελέχωσης των νέων κοινοτικών δομών, ενώ δεν είναι γνωστό αν έχουν πραγματοποιηθεί περαιτέρω επιμορφωτικά σεμινάρια. Σημαντική παράλειψη επίσης αποτελεί το γεγονός ότι η κατάρτιση δεν αφορούσε στην διαχείριση των κοινοτικών μονάδων παρά μόνο στο θεραπευτικό μοντέλο που αντιπροσωπεύουν. Είναι απαραίτητο να υπάρξει ένα συντονισμένο πρόγραμμα το οποίο θα θέτει με σαφήνεια τις εκπαιδευτικές ανάγκες, θα έχει ξεκάθαρο προσανατολισμό και εκπαιδευτικούς στόχους. Η έμφαση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων πρέπει να δοθεί στα εξής:

•  στην λύση-προβλημάτων μέσω πρακτικής άσκησης

•  στην πρακτική που βασίζεται σε αποδεδειγμένα στοιχεία και τεκμηρίωση (evidence-based practice)

•  στη διαχείριση (management) των κοινοτικών δομών

Κάτι τέτοιο θα καθιστούσε ικανό το προσωπικό να εφαρμόζει θεραπευτικά πρωτόκολλα. Απαραίτητη είναι επίσης η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών δράσεων.

3.    Τις αντιλήψεις και στάσεις του προσωπικού απέναντι στο σύστημα. Από τις συνεντεύξεις και τις επιτόπιες επισκέψεις διαπιστώθηκαν σημάδια του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης, όπως το ότι το προσωπικό έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στο σύστημα, κυριαρχεί η αντίληψη της ελλιπούς υποστήριξης η οποία επιβαρύνει τόσο τους επαγγελματίες όσο και τους ασθενείς, ενώ η έλλειψη σε ορισμένες κατηγορίες προσωπικού (πχ νοσηλευτές, βοηθητικό προσωπικό) επιβαρρύνει συναισθηματικά και σωματικά, το ήδη υπάρχον. Είναι λοιπόν απαραίτητη η συστηματική μελέτη του βαθμού ικανοποίησης του προσωπικού και του βαθμού επαγγελματικής εξουθένωσης.

           

IV.   ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΙΑΤΟΜΕΑΚΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΩΝ

Η απουσία διασύνδεσης και συντονισμού φαίνεται να χαρακτηρίζει όχι μόνο τη λειτουργία των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, αλλά και τη λειτουργία ολόκληρου του συστήματος σε σχέση με τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ωστόσο, η αποτελεσματική πρόληψη, αντιμετώπιση και θεραπεία της ψυχικής ασθένειας, δεν αφορά μόνο ένα κλειστό πλαίσιο επαγγελματιών και ασθενών, αλλά και υπηρεσίες διαφορετικών τομέων.

1.    Πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας: Αν και η διεθνής βιβλιογραφία κάνει λόγο για άμεση συσχέτιση της υγείας με την ψυχική υγεία, η μέχρι τώρα στρατηγική και πορεία της μεταρρύθμισης φαίνεται να αφορά, στο μεγαλύτερο ποσοστό, τους χρόνιους ασθενείς ή βαριές ψυχικές διαταραχές. Για παράδειγμα, έχει αποδειχτεί ερευνητικά η συσχέτιση μεταξύ καρδιαγγειακών νοσημάτων και άγχους, ορισμένων μορφών καρκίνου και κατάθλιψης  κτλ. Ωστόσο, το σύστημα ψυχικής υγείας, όπως έχει διαμορφωθεί, φαίνεται να είναι αποκομμένο ή εντελώς ξεχωριστό από άλλες αρχές και φορείς που εμπλέκονται (ή θα έπρεπε να εμπλέκονται) σε αυτό. Είναι βασικό να αναπτυχθεί συστηματική διασύνδεση μεταξύ διαφορετικών τομέων και υπηρεσιών υγείας (κυρίως πρωτοβάθμια φροντίδα υγεία) με τον τομέα της ψυχικής υγείας καθώς και οι μηχανισμοί που θα την υποστηρίξουν (όπως η κατάρτιση επαγγελματιών διαφορετικών ειδικοτήτων).

2.    Υπουργείο Απασχόλησης και φορείς που σχετίζονται με την εργασία: τα αποτελέσματα των ομάδων συζήτησης και των επιτόπιων επισκέψεων κατέδειξαν ότι η πλειοψηφία των ψυχικά ασθενών (χρόνιοι) δεν έχουν αποκατασταθεί επαγγελματικά. Αν και οι λόγοι για αυτό το φαινόμενο ποικίλουν, ωστόσο παρατηρήθηκε αδυναμία του συστήματος ψυχικής υγείας να αναπτύξει τις κατάλληλες συνεργασίες και διαδικασίες με εμπλεκόμενους φορείς και να παρέχει όχι μόνο κίνητρα σε επιχειρήσεις προκείμενου να προσλάβουν ψυχικά ασθενείς αλλά και την απαραίτητη υποστήριξη στους ίδιους τους εργαζόμενους-ασθενείς.

3.    Δικαστικός Τομέας: Υπάρχει μεγάλη ανάγκη, όπως διαπιστώθηκε από τις εκθέσεις της Ειδικής Επιτροπής Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, για τη προάσπιση των συμφερόντων τους καθώς παρατηρούνται παρατυπίες που αφορούν στον ακούσιο εγκλεισμό ασθενών, την διαχείριση των επιδομάτων και των άλλων οικονομικών πόρων από τις οικογένειες τους χωρίς να εξασφαλίζονται τα συμφέροντα τους κτλ. 

V.    ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ

Οι συνεντεύξεις με χρήστες και επαγγελματίες αποκάλυψαν ότι η επαγγελματική αποκατάσταση των ασθενών δεν έχει επιτύχει, παρά μόνο σε μεμονωμένες περιπτώσεις. Υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης της δράσης των ΚΟΙΣΠΕ αλλά και εύρεσης νέων εργασιακών πλαισίων ή εναλλακτικών μορφών εργασίας.

1.    ΚΟΙΣΠΕ: Οι ΚΟΙΣΠΕ έχουν ήδη πραγματοποιήσει κάποια δράση αλλά με περιορισμένη έκθεση στην αγορά και με ελάχιστες πρακτικές εμπορικής διαχείρισης. Επιπλέον, η άποψη των χρηστών των υπηρεσιών είναι ότι τείνουν να περιθωριοποιούνται στα συμβούλια των ΚΟΙΣΠΕ και να αποτελούν απλώς «φτηνό» εργατικό δυναμικό.  Αυτό που φαίνεται να ισχύει από τη διεθνή εμπειρία είναι ότι οι συνεταιρισμοί αυτοί δεν είναι βιώσιμοι χωρίς την κρατική υποστήριξη. Είναι αναγκαίο προκειμένου οι ΚΟΙΣΠΕ να καταστούν εμπορικά βιώσιμοι, να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των σύγχρονων τρόπων διαχείρισης.

2.    Εναλλακτικές μορφές εργασίας: Θα ήταν χρήσιμο να διερευνηθούν άλλοι τύποι εργασίας καθώς επίσης και διαφορετικά μοντέλα υποστηριζόμενης απασχόλησης. Με βάση αυτή τη προσέγγιση οι χρήστες μπορούν να αναζητούν εργασία στην ευρύτερη αγορά και να υποστηρίζονται στη σύνταξη βιογραφικού και στην εκτέλεση των καθηκόντων τους εφόσον έχουν εξασφαλίσει κάποια θέση εργασίας. Κάτι τέτοιο ενδείκνυται σε αντίθεση με την προσέγγιση της προ-επαγγελματικής κατάρτισης ή με το μοντέλο της προστατευμένης εργασίας.  Έρευνα στην Νότια Αμερική, στην Αυστραλία και σε κάποιες Ευρωπαϊκές χώρες έχει δείξει ότι τέτοιες προσεγγίσεις είναι εφαρμόσιμες, αποδεκτές από τους χρήστες και έχουν μεγαλύτερα ποσοστά απασχόλησης χωρίς να δρουν αρνητικά στην κλινική εικόνα. Παρόμοια προγράμματα μπορούν να εφαρμοστούν και στην Ελλάδα, μέσω του ΟΑΕΔ, χωρίς ωστόσο να αποκλείονται άλλες εναλλακτικές, όπως η εθελοντική εργασία, καθώς καμία προσέγγιση δεν μπορεί να καλύψει όλες τις ανάγκες. 

VI.  ΕΜΠΛΟΚΗ STAKEHOLDERS 

1.    Χρήστες: Οι προτάσεις των χρηστών των υπηρεσιών περιελάμβαναν το να δοθεί έμφαση στο ρόλο της κοινότητας και στην συγχώνευση υγείας και πρόνοιας, στην ανεξάρτητη έρευνα και αξιολόγηση, στην αποκατάσταση και επαγγελματική υποστήριξη, στην δημιουργία ξεχωριστών υπηρεσιών για παιδιά και ενήλικες, στην ανάπτυξη υπηρεσιών αντιμετώπισης της κρίσης και υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας ψυχικής υγείας και τέλος στην υποστήριξη των δομών από τα γενικά νοσοκομεία.

2.    Πανεπιστήμια/ Ερευνητικά κέντρα: Η έλλειψη έρευνας και αξιολόγησης των υπηρεσιών υγείας θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, με την εμπλοκή ακαδημαϊκών τμημάτων, τα οποία μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη καινοτομίας, στην κατάρτιση και στην διευκόλυνση της περαιτέρω ανάπτυξης των υπηρεσιών. Και εδώ απαραίτητη είναι η συστηματική εσωτερική και ανεξάρτητη αξιολόγηση.

VII. ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

Το σύστημα ψυχικής υγείας διέπεται από δυο βασικά νομοθετήματα (Ν. 2071/92 και 2716/99). Είναι απαραίτητη η επικαιροποίηση της νομοθεσίας ώστε να αντανακλά την υφιστάμενη κατάσταση, να ανταποκρίνεται στις παρούσες ανάγκες και να αντιμετωπίζει τα σύγχρονα προβλήματα.

***

Εν κατακλείδι υπάρχουν πολλά και αξιόλογα επιτεύγματα να ειπωθούν από τις μεταρρυθμίσεις του Ελληνικού συστήματος ψυχικής υγείας. Θα πρέπει όμως να δοθεί έμφαση στην επικαιροποίηση της πολιτικής με την εκπόνηση ενδεχομένως ενός νέου επιχειρησιακού σχεδίου (Ψυχαργώς Γ) το οποίο θα θέτει τις προοπτικές, και θα προσδιορίζει τις μελλοντικές κατευθύνσεις του Ελληνικού συστήματος ψυχικής υγείας. Ένα τέτοιο επιχειρησιακό σχέδιο, θα μπορούσε να δράσει καταλυτικά στο υφιστάμενο καθεστώς του κατακερματισμού και έλλειψης διασύνδεσης των υπηρεσιών. Παράλληλα θα μπορούσε να συνεισφέρει στη δημιουργία μιας νέας δυναμικής η οποία θα προωθήσει περαιτέρω τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, την αποτελεσματική οργάνωση και τη διοίκηση των υπηρεσιών και εν τέλει την ποιοτικότερη παροχή υπηρεσιών προς όφελος των χρηστών τους.

_____________________ 

*Σημειώνεται ότι το έργο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του έργου: «Εκ των υστέρων (ex post) αξιολόγηση της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης «ΨΥΧΑΡΓΩΣ» από το 2000 μέχρι και το 2009», από ομάδα εμπειρογνωμόνων του King’s College London και του Maudsley International, αποτελούμενη από τους καθηγητές Graham Thornicroft και Tom Craig, την manager συστημάτων ψυχικής υγείας Tracey Power και τον καθηγητή οικονομικών Martin Knapp. Επιστημονικός σύμβουλος του έργου, ήταν ο καθηγητής Νίκανδρος Μπούρας. 


** Οι με πλάγια γράμματα και υπογράμμιση προτάσεις στο κείμενο έγιναν από τον συντάκτη του blog.

_____________________________________________________

Ολόκληρη την έκθεση αξιολόγησης των παρεμβάσεων μπορείτε να διαβάσετε εδώ.