Γνωμοδοτήσεις της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές σχετικά με τα νομικά δικαιώματα των ατόμων με ψυχικές παθήσεις.

Η Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές γνωστοποίησε στις 12 Φεβρουαρίου 2013 δυο γνωμοδοτήσεις. Η πρώτη έχει θέμα την "Κράτηση από τους δικαστικούς συμπαραστάτες της σύνταξης των ενοίκων που διαβιούν σε στεγαστικές δομές του Ν. 2716/1999 και κατοχή Δελτίου Αστυνομικής Ταυτότητας από τους ενοίκους αυτούς", ενώ η δεύτερη  παρέχει "Διευκρινήσεις σχετικά με νομικά δικαιώματα των ατόμων με ψυχικές διαταραχές".

Οι γνωμοδοτήσεις, πέρα από την ελλιπή νομική τους βάση, κινούνται προς την κατεύθυνση του συμφέροντος του πάσχοντος προσώπου και της προστασίας της προσωπικότητάς του.

Τα κείμενα των γνωμοδοτήσεων είναι τα ακόλουθα:

1.  «Διευκρινήσεις σχετικά με νομικά δικαιώματα των ατόμων με ψυχικές παθήσεις»

 Με αφορμή τα ερωτήματα που απηύθυνε στεγαστική δομή του Γ.Ν. Τρικάλων προς την Ειδική Επιτροπή, αυτή επισημαίνει τα εξής:

1. Συνιστά δικαίωμα κάθε ατόμου η κατάθεση ή ανάληψη χρημάτων από τον προσωπικό του λογαριασμό. Από αυτό τον κανόνα δεν εξαιρείται το άτομο που πάσχει από ψυχική διαταραχή, το οποίο μάλιστα δεν θα πρέπει να εμποδίζεται λόγω της ασθένειάς του, αλλά αντίθετα να διευκολύνεται (Ν. 2716/1999 & Σύμβαση του ΟΗΕ για τα άτομα με αναπηρία 2006, η οποία κυρώθηκε στην Ελλάδα με τον Ν. 4074/2012).
2. Οι ένοικοι των στεγαστικών δομών διαθέτoυν την ικανότητα για δικαιοπραξία, εφόσον δεν έχουν τεθεί σύμφωνα με όσα ορίζει η νομοθεσία σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης (1666 επομ. ΑΚ) και συνεπώς μπορούν ελεύθερα να κάνουν καταθέσεις ή αναλήψεις από το λογαριασμό τους. Τα χρήματα είναι δικά τους και μπορούν να τα διαθέτουν για τις προσωπικές τους ανάγκες στη Μονάδα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης που διαβιούν. Μάλιστα αποτελεί αρχή της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και της θεραπείας τους η βελτίωση δεξιοτήτων και η ενασχόληση με τις προσωπικές τους υποθέσεις.
3. Αν πράγματι κάποιος ένοικος αδυνατεί να φροντίζει την περιουσία του και πρέπει να τεθεί σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης, ο νόμος προσδιορίζει περιοριστικά τα πρόσωπα που δικαιούνται να υποβάλουν αίτηση. Συνεπώς δεν έχει καμία αρμοδιότητα ο Προϊστάμενος οιασδήποτε τράπεζας να αρνείται τη χρήση του προσωπικού λογαριασμού ενοίκου σε Μονάδα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (εδώ το σχετικό έγγραφο).

2.  «Κράτηση από τους δικαστικούς συμπαραστάτες της σύνταξης των ενοίκων που διαβιούν σε στεγαστικές δομές του Ν. 2716/1999 και κατοχή του Δελτίου Αστυνομικής Ταυτότητας από τους ενοίκους αυτούς»

Με αφορμή τα ερωτήματα που έθεσε μία από τις ΑΜΚΕ προς την  Ειδική Επιτροπή αυτή επισημαίνει τα εξής:

α) Καταρχήν οι κοινωνικοί λειτουργοί των Οικοτροφείων πρέπει να ελέγξουν αν οι ένοικοι έχουν τεθεί με δικαστική απόφαση σε πλήρη δικαστική συμπαράσταση ή τυχόν σε κάποια άλλη ελαστικότερη μορφή δικαστικής συμπαράστασης. Επίσης να δουν ποιοι από τους ενοίκους που βρίσκονται σε δικαστική συμπαράσταση λαμβάνουν συντάξεις ή επιδόματα και αν γίνεται ειδική αναφορά στη δικαστική απόφαση για αυτές τις παροχές. Ακόμη να ελέγξουν στη δικαστική απόφαση αν υπάρχει ειδική αναφορά  για την επιμέλεια του προσώπου των ενοίκων. Από αυτόν τον έλεγχο θα διευκρινιστεί ποιος νομιμοποιείται να διαχειρίζεται τη σύνταξη, το επίδομα ή ακόμη και άλλα περιουσιακά στοιχεία κάθε συμπαραστατούμενου ενοίκου. Σε περίπτωση πάντως που ένοικοι έχουν τεθεί σε πλήρη στερητική δικαστική συμπαράσταση, ο συμπαραστάτης έχει καθήκον να διαχειρίζεται την περιουσία του ενοίκου προς το συμφέρον του τελευταίου, αλλά και να διαθέτει χρήματα από την περιουσία του συμπαραστατούμενου ενοίκου για την κάλυψη των προσωπικών του αναγκών.

Στη συνέχεια αν τα όργανα της κοινωνικής υπηρεσίας ή οι προϊστάμενοι των Οικοτροφείων θεωρούν ότι ο δικαστικός συμπαραστάτης δεν εκπληρώνει τα καθήκοντά του, αδιαφορεί για τον ένοικο και δεν διαθέτει χρήματα από τις συντάξεις ή επιδόματα ή άλλα εισοδήματα από την περιουσία του συμπαραστατούμενου για τις προσωπικές του ανάγκες ή ότι ο ένοικος δεν έχει ανάγκη δικαστικής συμπαράστασης ή άλλο, γνωστοποιούν στο αρμόδιο δικαστήριο και ζητούν κατά περίπτωση να τροποποιήσει τη δικαστική απόφαση είτε  ως προς την παύση και αντικατάσταση του δικαστικού συμπαραστάτη, είτε ως προς τις αρμοδιότητές του ή τέλος ως προς την άρση της δικαστικής συμπαράστασης.

β) Το Δελτίο Αστυνομικής Ταυτότητας αποτελεί επίσημο έγγραφο του Ελληνικού Κράτους που εκδίδεται με ορισμένη διαδικασία από την Ελληνική Αστυνομία. Είναι δικαίωμα αλλά και υποχρέωση κάθε έλληνα πολίτη, ηλικίας 12 ετών και άνω. Όλοι οι πολίτες είναι υποχρεωμένοι να το φέρουν μαζί τους και να το επιδεικνύουν σε περίπτωση που τους ζητηθεί από τις Αρχές, διαφορετικά μπορεί να οδηγηθούν για εξακρίβωση στοιχείων. Το Δελτίο Αστυνομικής Ταυτότητας αποδεικνύει την ταυτοποίηση του προσώπου . Η νομοθεσία ορθώς αναφέρεται στην υποχρέωση όλων των ελλήνων πολιτών να φέρουν οι ίδιοι το Δελτίο Αστυνομικής Ταυτότητας και δεν προβλέπει εξαιρέσεις για τα άτομα με ψυχικές διαταραχές που διαβιούν σε οικοτροφεία και ξενώνες του Ν. 2716/1999. Στην περίπτωση απώλειας ή κλοπής ή ακόμη κατακράτησης εγγράφου οι ένοικοι υποχρεούνται να το δηλώνουν στην αρμόδια Αστυνομική αρχή για περαιτέρω ενέργειες και όταν απαιτείται ξεκινά παράλληλα η διαδικασία έκδοσης νέου Δελτίου Ταυτότητας και ακύρωσης του παλαιού.

Κατά συνέπεια, οι ένοικοι σε οικοτροφεία και ξενώνες του ν. 2716/1999 έχουν δικαίωμα και υποχρέωση ως έλληνες πολίτες να φέρουν οι ίδιοι το Δελτίο  Αστυνομικής τους Ταυτότητας και κανείς άλλος τρίτος, ακόμη και αν πρόκειται για το δικαστικό συμπαραστάτη στην περίπτωση πλήρους στερητικής δικαστικής συμπαράστασης. Καλώς εν προκειμένω δεν παραδίδεται από τα στελέχη των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης στο δικαστικό συμπαραστάτη. Άλλωστε ο δικαστικός συμπαραστάτης έχει για την εκπλήρωση των καθηκόντων του τη δική του ταυτότητα και τη δικαστική απόφαση της δικαστικής συμπαράστασης που τον νομιμοποιεί και υποδεικνύει ποιες πράξεις μπορεί να εκτελεί για να διαχειρίζεται την περιουσία του συμπαραστατούμενου ενοίκου (εδώ το σχετικό έγγραφο).