ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣτΠ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΒΙΟΥΝ ΣΕ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΔΟΜΕΣ

Ο Συνήγορος του Πολίτη (ΣτΠ), στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του και προκειμένου να συμβάλλει στη λήψη νέων ή και την ενδυνάμωση των ήδη εφαρμοζόμενων μέτρων, που σκοπό έχουν την μέγιστη δυνατή ανακούφιση ή και την προστασία του πληθυσμού από τις συνέπειες της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19, υπέβαλε με το υπ’ αριθμ. Πρωτ. Γρ. Συν. 70/27-04-2020 έγγραφό του με θέμα: «Προτάσεις ενδυνάμωσης των εφαρμοζόμενων μέτρων για την ανακούφιση ομάδων του πληθυσμού που πλήττονται από τις συνέπειες  του κορωνοϊού COVID-19», προτάσεις προς τους Υπουργούς Εσωτερικών, Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και Υγείας, που αφορούν, στην πλειονότητά τους, ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.

Στην παράγραφο 8 του ανωτέρω εγγράφου παρουσιάζονται οι προτάσεις του ΣτΠ σχετικά με τις ευπαθείς ομάδες που διαβιούν σε κλειστές δομές:

8. Προτάσεις λήψης μέτρων για ευπαθείς ομάδες που διαβιούν σε κλειστές δομές 

Τα άτομα με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις που ζουν σε δομές κλειστής φροντίδας τόσο του δημόσιου, όσο και του ιδιωτικού τομέα (π.χ. γηροκομεία, μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, οικοτροφεία, ιδρύματα ασυλιακού τύπου, ξενώνες ψυχικής υγείας, εκκλησιαστικά ιδρύματα κ.α.), είναι πλέον πιο ευάλωτα από ποτέ, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης από τον COVID-19, σωματικής και ψυχολογικής παραμέλησης. 

Η Πολιτεία οφείλει να θωρακίσει τις δομές με κάθε δυνατό τρόπο ώστε να αποτραπούν τραγικά συμβάντα σε ιδρύματα κλειστής περίθαλψης, όπως δυστυχώς έχει ήδη συμβεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες που δοκιμάζονται από την πανδημία (βλ. εγκατάλειψη ηλικιωμένων που μολύνθηκαν από τον ιό σε γηροκομεία Ισπανίας και Γαλλίας).

Ειδικότερα προτείνεται:

8.1. Για τις Μονάδες Φιλοξενίας Ηλικιωμένων (ΜΦΗ) και άλλα Προνοιακά Ιδρύματα

• Αυστηρός έλεγχος από τον ΕΟΔΥ και τακτικές επισκέψεις κλιμακίων ελέγχου στα δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα κλειστής φροντίδας, περίθαλψης και φιλοξενίας, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι φιλοξενούμενοι σε αυτά δεν παραμελούνται, ούτε τίθενται σε κίνδυνο λόγω έλλειψης προσωπικού, καθώς και ότι δεν χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της κρίσης η καταναγκαστική απομόνωση, ο περιορισμός και η φαρμακευτική αγωγή καταστολής.

• Ολοκλήρωση της πρόσληψης έκτακτου επικουρικού προσωπικού - 500 εργαζόμενων, με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου, έως 30/09/2020 - στους δημόσιους προνοιακούς φορείς, σύμφωνα με την αριθμ. οικ.12549/4426/16.03.2020 Κ.Υ.Α. (Φ.Ε.Κ. 868, τ.Β’/16.03.2020), καθώς επίσης και παράταση των συμβάσεων των 340 επικουρικών που ήδη εργάζονται στα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας ώστε με τον τρόπο αυτό να θωρακιστεί στο μέγιστο βαθμό η λειτουργία τους και η φροντίδα των φιλοξενούμενων ατόμων.

• Σε όλες τις δημόσιες δομές, να διασφαλιστεί η κάλυψη του αυξημένου κόστους που συνδέεται με την υφιστάμενη πανδημία, συμπεριλαμβανομένων των φαρμάκων, του προστατευτικού υλικού, των υλικών και μέσων απολύμανσης και των υπερωριών του προσωπικού.

• Διασφάλιση ίσης πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις που διαβιούν στα ιδρύματα στη θεραπεία στα νοσοκομεία.

• Διευκόλυνση της επικοινωνίας των φιλοξενουμένων με τα συγγενικά και φιλικά τους πρόσωπα μέσω της χρήσης σύγχρονης τεχνολογίας (π.χ.  Κινητό τηλέφωνο ή οι βιντεοκλήσεις). προκειμένου να μειωθεί κατά το δυνατόν το αίσθημα απομόνωσής τους στη Μονάδα. Η Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης δημοσίευσε στις 20-3-2020 Δήλωση (δέκα) Αρχών[1] σχετικά με τη μεταχείριση των προσώπων που διαβιούν σε κλειστές δομές κατά τη διάρκεια της πανδημίας της νόσου του κορωναϊού (COVID-19). Στη Δήλωση Αρχών μεταξύ άλλων αναφέρεται «Περαιτέρω, τυχόν περιορισμός όσον αφορά την επαφή με τον έξω κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των επισκέψεων, θα πρέπει να αντισταθμίζεται από την αυξημένη πρόσβαση σε εναλλακτικά μέσα επικοινωνίας (όπως το τηλέφωνο ή οι βιντεοκλήσεις). […]».

8. 2 Μονάδες Ψυχικής Υγείας

Ειδικότερα, για τις Μονάδες Ψυχικής Υγείας της χώρας εκδόθηκε η υπ΄αρ. πρωτ. Γ3α,β/Γ.Π.οικ 19678/19-3-2020 εγκύκλιος της Δ/νσης Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας προς τις Μονάδες Υγείας των ΥΠΕ και τα ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Ψυχικής Υγείας με θέμα: «Μέτρα Πρόληψης για την προστασία της δημόσιας υγείας και αντιμετώπισης κρουσμάτων ασθενών με κοροναϊό στις Μονάδες Ψυχικής Υγείας της χώρας»[2].

Στην παράγραφο Β του ως άνω εγγράφου που αφορά στις Στεγαστικές Δομές (Οικοτροφεία, Ξενώνες, Προστατευμένα Διαμερίσματα), αναφέρεται μεταξύ άλλων «3. Αναστολή των εξωτερικών δραστηριοτήτων ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης όλων των στεγαστικών δομών, 4. Διακοπή των επισκέψεων των συγγενών των ενοίκων, 5. Αναστολή χορήγησης αδειών στους ενοίκους των στεγαστικών μονάδων, 6. Αναστολή των επισκέψεων των ενοίκων σε άλλες δομές ψυχικής υγείας ή μονάδες υγείας». Από την αυθαίρετη ερμηνεία της παραγράφου Β, 5 του ως άνω εγγράφου ενισχύθηκε εκ των υστέρων από ορισμένες διοικήσεις το μέτρο των «κλειδωμένων πορτών» και της απαγόρευσης εξόδων για τους ψυχικά ασθενείς.

Οι εξαιρέσεις μετακίνησης που προβλέπονται στις περιπτώσεις γ’ και ζ’ της παρ. 2 του άρθρου 1,  της υπ’ αριθμ. Δ1α/Γ.Π.οικ20036/22-03-2020 ΚΥΑ (ΦΕΚ Β’ 986/22-03-2020)[3], δηλαδή οι εξαιρέσεις που αφορούν τη: «γ) μετάβαση σε εν λειτουργία κατάστημα προμηθειών ειδών πρώτης ανάγκης, όπου δεν είναι δυνατή η έγκαιρη αποστολή τους» και τη «ζ) σωματική άσκηση σε εξωτερικό χώρο ή κίνηση με κατοικίδιο ζώο, ατομικά ή ανά δύο άτομα, υπό την προϋπόθεση τήρησης, στην τελευταία αυτή περίπτωση, της αναγκαίας απόστασης 1,5 μέτρου», δεν είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν από τους ψυχικά πάσχοντες, νοσηλευόμενους στα Ψυχιατρικά τμήματα και ενοίκους των Στεγαστικών δομών, εξ αιτίας του αυθαίρετου ως άνω μέτρου των «κλειδωμένων θυρών».

Συγκεκριμένα, οι ανωτέρω ψυχικά πάσχοντες ενώ έχουν την εκ του νόμου δυνατότητα να κάνουν χρήση της εξαίρεσης λ.χ. για σωματική άσκηση σε εξωτερικό χώρο, εν τούτοις, παρατηρούνται περιπτώσεις εγκλεισμού και πλήρους απομόνωσης των ψυχικά ασθενών. 

Στην προαναφερόμενη Δήλωση (δέκα) Αρχών της CPT σχετικά με τη μεταχείριση ευάλωτων ομάδων κατά τη διάρκεια της πανδημίας της νόσου του κορωναϊού (COVID-19), αναφέρεται μεταξύ άλλων: «Αν και είναι θεμιτό και λογικό να αναστέλλονται επουσιώδεις δραστηριότητες, τα θεμελιώδη δικαιώματα ατόμων που κρατούνται κατά τη διάρκεια της πανδημίας, πρέπει να γίνονται πλήρως σεβαστά. Αυτό περιλαμβάνει ειδικότερα […] και το δικαίωμα της καθημερινής πρόσβασης σε ανοιχτούς χώρους (τουλάχιστον για μία ώρα). 

Περαιτέρω, τυχόν περιορισμός όσον αφορά την επαφή με τον έξω κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των επισκέψεων, θα πρέπει να αντισταθμίζεται από την αυξημένη πρόσβαση σε εναλλακτικά μέσα επικοινωνίας (όπως το τηλέφωνο ή οι βιντεοκλήσεις). […].

Κρίνεται λοιπόν αναγκαίο η Δ/νση Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας, να εκδώσει άμεσα νέα Εγκύκλιο σχετικά με τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών που διαβιούν σε Μονάδες Ψυχικής Υγείας, διευκρινίζοντας τους όρους εφαρμογής της παραγράφου Β της εκδοθείσας από 19-3-2020 εγκυκλίου.

Βλ. εδώ το υπ’ αριθμ. Πρωτ. Γρ. Συν. 70/27-04-2020 έγγραφο του ΣτΠ.

---

[1] Βλ. την από 20-03-2020 Δήλωση Αρχών της Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT) του Συμβουλίου της Ευρώπης. 
[2] Βλ. το υπ’ αριθμ. πρωτ. Γ3α,β/Γ.Π.οικ19678/19-03-2020 της Δ/νσης Ψυχικής Υγείας του ΥΥ με θέμα: «Μέτρα πρόληψης για την προστασία της δημόσιας υγείας και αντιμετώπισης κρουσμάτων ασθενών με κοροναϊό στις Μονάδες Ψυχικής Υγείας της χώρας.». 
[3] Βλ. άρθρο 2, περ. γ’ και ζ’ της υπ’ αριθμ. Δ1α/Γ.Π.οικ20036/22-03-2020 ΚΥΑ (ΦΕΚ Β’ 986/22-03-2020).