Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας - Και Έπεα πτερόεντα

«Η σκληρή πραγματικότητα πίσω από την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: Όταν οι ψυχικά ασθενείς καταλήγουν σε κελιά αντί για θεραπεία». 

 

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, που εορτάζεται κάθε χρόνο, σαν σήμερα, στις 10 Οκτωβρίου, γιορτάζεται πάντα με ωραίες λέξεις, μεγάλες υποσχέσεις και προσεγμένα μηνύματα.

Πίσω όμως απ' τα φώτα αυτής της «γιορτής», η σκληρή πραγματικότητα παραμένει: οι ψυχικά ασθενείς, που θα έπρεπε να προστατεύονται και να υποστηρίζονται από το σύστημα υγείας, βρίσκονται εγκαταλελειμμένοι, ταπεινωμένοι και απογυμνωμένοι από κάθε ίχνος δικαιώματος και αξιοπρέπειας.

Υπονομεύεται η ψυχική τους φροντίδα. Παραβιάζονται τα δικαιώματα τους.

Η διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας, όπως προβλέπεται από τη σχετική νομοθεσία, έχει ως σκοπό την προστασία της υγείας και της θεραπείας του ψυχικά ασθενούς.

Ωστόσο, ψυχικά ασθενείς -διαγνωσμένοι στο εφημερεύον νοσοκομείο πως χρήζουν ψυχιατρικής φροντίδας-, οδηγούνται πίσω στο Α.Τ., κρατούνται και διανυκτερεύουν σ’ αυτό με το πρόσχημα της «έλλειψης κενών κλινών», αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τα σοβαρά και πολυεπίπεδα προβλήματα και την υποκρισία του συστήματος υγείας και της δικαιοσύνης, ιδίως όταν πρόκειται για άτομα που βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση και έχουν ανάγκη άμεσης υποστήριξης, αντιμετωπίζοντας τους ψυχικά πάσχοντες ως εγκληματίες και όχι ως ασθενείς.

Αναφερόμαστε σε τέσσερα τουλάχιστον περιστατικά ακούσιας εξέτασης ψυχικά ασθενών που πληροφορηθήκαμε, τα οποία  οδηγήθηκαν σε ψυχιατρικό νοσοκομείο -κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας- για ακούσια ψυχιατρική εξέταση, όπου διαγνώσθηκαν πως χρήζουν ακούσιας νοσηλείας και, αντί να εισαχθούν στο εφημερεύον ψυχιατρικό νοσοκομείο και να βρουν το καταφύγιο και τη θεραπεία που δικαιούνται, οδηγήθηκαν κρατούμενοι πίσω στο αστυνομικό τμήμα, επειδή «δεν υπάρχουν κενές κλίνες», ώστε να οδηγηθούν την επόμενη ημέρα, πάλι με τη συνοδεία αστυνομικών, από το Α.Τ. στο εφημερεύον νοσοκομείο (εφόσον αυτό διαθέτει κλίνες).

Φυσικά και δεν είναι λύση η αστυνομική κράτηση. Αντίθετα, είναι μια βάρβαρη πρακτική, ακατάλληλη και κακοποιητική, που παραβιάζει τα δικαιώματα του ασθενή και τον εκθέτει σε ακραίες συνθήκες στιγματισμού και αδιαφορίας, αντιβαίνει τις θεμελιώδεις αρχές της ψυχιατρικής φροντίδας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και επιδεινώνει την κατάσταση του ασθενούς. Αποδεικνύει, ταυτόχρονα, ότι οι μεγαλοστομίες των κυβερνώντων περί «στήριξης της ψυχικής υγείας» είναι έπεα πτερόεντα.

Οι κυβερνώντες, που αφήνουν τους ψυχικά ασθενείς να στοιβάζονται σε αστυνομικά κελιά αντί σε νοσοκομειακές κλίνες, ας σταματήσουν πια να κρύβονται πίσω από δικαιολογίες. Και αντί να μιλάνε για «έλλειψη πόρων» ή «έλλειψη χώρου», ας παραδεχτούν την αποτυχία τους να εξασφαλίσουν ένα αξιοπρεπές σύστημα υγείας, που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας.

 

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας μας δίνει την ευκαιρία να αναλογιστούμε το χάσμα μεταξύ των διακηρύξεων και της πραγματικότητας. Δεν είναι απλώς μια συμβολική υπενθύμιση, αλλά μια ισχυρή έκκληση για μεταρρυθμίσεις και βελτιώσεις. Είναι μια ευκαιρία να αναγνωρίσουμε ότι η ψυχική υγεία είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και ότι οι δομές και οι διαδικασίες περίθαλψης πρέπει να ανταποκρίνονται με ανθρωπισμό και σεβασμό στην αξιοπρέπεια του ψυχικά ασθενή.

Και η κοινωνία οφείλει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να απαιτήσει το αυτονόητο: ανθρώπινη και αξιοπρεπή φροντίδα για όλους. Μόνο έτσι θα τιμήσουμε το πνεύμα και τους στόχους αυτής της ημέρας, μετατρέποντας τα λόγια σε πράξη και τις υποσχέσεις σε πραγματικότητα.

Ας αφήσουμε στην άκρη τα χαριεντίσματα και τις φιλοφρονήσεις προς την εκάστοτε εξουσία για μια «καρέκλα» δίπλα της, και ας απαιτήσουμε πραγματικές αλλαγές. Ας απαιτήσουμε ένα σύστημα που δεν αφήνει κανέναν ασθενή στο περιθώριο, ένα σύστημα που δεν καταντάει το αστυνομικό τμήμα «λύση ανάγκης» για τα άτομα που βρίσκονται σε κρίση. Η κοινωνία οφείλει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να απαιτήσει το αυτονόητο: ανθρώπινη και αξιοπρεπή φροντίδα για όλους.

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας θα πρέπει να είναι μια μέρα κατακραυγής και δράσης, όχι απλώς συμβολισμών και φιέστας.

Εκτιμούμε, πως μόνο έτσι τιμάμε το πνεύμα και τους στόχους της 10ης Οκτωβρίου, Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας.

Ψυχική υγεία στη χώρα μας: Ένας «ασθενής» που νοσεί*

Της Ελισάβετ Σταματίου

Με αφορμή τις αντιδράσεις που έχουν προκληθεί από την απόφαση συγχώνευσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε έναν ενιαίο φορέα και τις ενδεχόμενες συνέπειές της ασχοληθήκαμε με το συγκεκριμένο θέμα και με χαρά διαπιστώσαμε πως στο Περιστέρι υπάρχουν δομές που φιλοξενούν άτομα που αντιμετωπίζουν ψυχικές νόσους και εξαρτήσεις.

Πιο συγκεκριμένα στην Ανθούπολη βρίσκεται ο ξενώνας ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ, στην οδό Βελεστίνου 16 (ανήκουν στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής «Δαφνί») ο ξενώνας «Αμάλθεια» στην οδό Αχαΐας 10 ενώ στη οδό Δωδεκανήσου υπάρχει ο ξενώνας «Μετάβαση», μονάδα ψυχολογικής και κοινωνικής αποκατάστασης, όπως και άλλες ανάλογες δομές και ξενώνες. Γνωρίζοντας ότι υπάρχουν άτομα που βρήκαν στήριξη και ανακούφιση στις συγκεκριμένες δομές, αναρωτηθήκαμε για τον ρόλο των δομών ψυχικής υγείας και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται από το κράτος.

Θεωρήσαμε σκόπιμο να έρθουμε σε επαφή με τον Γιάννη Αλεξάκη, δικηγόρο, νομικό σύμβουλο φορέων ψυχικής υγείας και πρώην μέλος της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, για να μας κατατοπίσει σχετικά με τις εξελίξεις στο θέμα της ψυχικής υγείας, γνωρίζοντας τόσο την ευαισθητοποίηση του στο συγκεκριμένο θέμα, που χρόνια τώρα υπηρετεί, όσο και την ενεργό του δράση.

 

Κύριε Αλεξάκη, αρχίζοντας την κουβέντα μας, θα ήθελα να σας ρωτήσω πως αποφασίσατε να ασχοληθείτε με ένα τόσο ευαίσθητο θέμα όπως είναι η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών ατόμων;

Κάποια στιγμή κατά την άσκηση της δικηγορίας, εντελώς τυχαία, ήρθα σε επαφή με ψυχικά ασθενείς. Σύντομα διαπίστωσα ότι οι ψυχικά ασθενείς είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, και γι’ αυτό εκμεταλλεύσιμοι. Το κοινωνικό στίγμα δε, που τους ακολουθεί από τη στιγμή της διάγνωσης της νόσου και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ή όπως οι ίδιοι οι ασθενείς λένε: «μια φορά τρελός, πάντα τρελός», καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται από το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, την εξουσία και τις Αρχές. Τολμώ να πω, ότι ανάλογη αντιμετώπιση έχουν και από αρκετούς επαγγελματίες της κυρίαρχης ψυχιατρικής πρακτικής, της στενά βιολογικής και άκρως κατασταλτικής.

Διαπίστωσα, επίσης, την κατάφωρη καταπάτηση των ατομικών τους δικαιωμάτων ακόμη και εκείνων που χαρακτηρίζονται βασικά δικαιώματα, όπως είναι λ.χ. η στέρηση της προσωπικής ελευθερίας, οι αναγκαστικές καθηλώσεις που ανερυθρίαστα αποκαλούνται «ιατρικές πράξεις», η στέρηση της ελεύθερης επικοινωνίας, αλλά και της ικανότητας για δικαιοπραξία κ.ά. Και να σκεφτείτε, πως υποβάλλονται σ’ όλες αυτές τις στερήσεις πάντα στο όνομα της «θεραπείας» τους. Διαπιστώνοντας, λοιπόν, την τραγική θέση των ψυχικά ασθενών στην ελληνική κοινωνία, θέλησα να σταθώ πλάι τους, μαζί με άλλες αλληλέγγυες ομάδες, για την προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Νομίζω πως το λειτούργημά μου ως δικηγόρου βρήκε μια νέα προοπτική, απαλλαγμένη ίσως από ορισμένες αρνητικές πτυχές της ενεργού δικηγορικής δράσης σε άλλους τομείς.

 

Έχοντας παρακολουθήσει τις δημοσιεύσεις σας, έχω διαπιστώσει ιδιαίτερη ευαισθησία στο θέμα της ακούσιας νοσηλείας και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι ψυχικά ασθενείς στη χώρα μας

Πράγματι, η ακούσια νοσηλεία, δηλαδή η στέρηση της ελευθερίας και στη συνέχεια η αναγκαστική θεραπεία, είναι μία εξαιρετικά τραυματική εμπειρία για τους ψυχικά πάσχοντες. Είναι αλήθεια ότι, αρκετές φορές η ακούσια νοσηλεία επιβάλλεται από τις συνθήκες. Ωστόσο, κάποιες φορές χρησιμοποιείται από τους οικείους του πάσχοντα ως μέσον χειραγώγησης, εκμετάλλευσης ή και εκδίκησης. Όμως, η διαδικασία με την οποία υλοποιείται η ακούσια εξέταση και νοσηλεία, παρά τις εκάστοτε πομπώδεις εξαγγελίες των αρμοδίων υπουργών αλλά και τις αναφορές στο νόμο περί σεβασμού της προσωπικότητας του ψυχικά πάσχοντα, καταπατά βάναυσα τα ατομικά του δικαιώματα και αντιμετωπίζεται σαν εγκληματίας του κοινού ποινικού δικαίου, αφού η όλη διαδικασία υλοποιείται από τις αστυνομικές αρχές. Για να καταλάβετε τι ακριβώς εννοώ επιτρέψτε μου να σας περιγράψω εν συντομία τις συνθήκες με τις οποίες υλοποιείται η εισαγγελική εντολή περί ακούσιας εξέτασης και νοσηλείας: ο ασθενής αναζητείται από τις αστυνομικές αρχές, αν δεν υπάρχει διαθέσιμο περιπολικό για την μεταφορά του στο εφημερεύον νοσοκομείο, προσάγεται στο αστυνομικό τμήμα, όπου κρατείται στο κρατητήριο μέχρις ότου βρεθεί διαθέσιμο περιπολικό, στη συνέχεια με περιπολικό και συνοδεία αστυνομικών οργάνων οδηγείται στο ψυχιατρικό νοσοκομείο. Αντιλαμβάνεστε πόσο επιβαρύνει η διαδικασία αυτή την ήδη βεβαρημένη ψυχική υγεία του ασθενούς; Ας μην αναφερθώ στις συνθήκες που βιώνει ο ψυχικά ασθενής που νοσεί σε νησί και πρέπει να μεταφερθεί ακούσια σε νοσοκομείο των Αθηνών.

Και όπως είπε ένας φίλος και συνάδελφος, η ψυχική πάθηση είναι η μόνη ασθένεια που απαιτεί να συνοδεύεται ο ασθενής από δικηγόρο. Δυστυχώς.

 

Σε σχέση με την ψυχιατρική μεταρρύθμιση που συζητείται έντονα, τι έχετε να πείτε;

Πρέπει να γίνουν πολλά βήματα ακόμα για να μπορούμε να μιλάμε για ψυχιατρική μεταρρύθμιση. Η ψυχιατρική που ονειρευόμαστε απέχει πολύ από το σήμερα. Σε ένα σύστημα που παράγει διαρκώς «περιττούς» ανθρώπους ο ψυχικά ασθενής είναι ένας άρρωστος χωρίς δικαιώματα και ενδιαφερόμαστε κυρίως για την καταστολή του συμπτώματος του και όχι για τη σωστή του ανάγνωση. Ονειρευόμαστε μια ψυχιατρική που δεν αποκλείει ούτε τιμωρεί τον ασθενή αλλά τον κατανοεί και τον στηρίζει. Πως πρέπει να δεις τον ασθενή συνολικά, ως Όλο. Να έχει κατοικία, απασχόληση, εισόδημα, όπως έχουν αναφερθεί πολλοί προοδευτικοί ψυχίατροι, όπως λ.χ., ο Θεόδωρος Μεγαλοοικονόμου κ,ά.. Μάλιστα, σε ομιλία του ο ψυχίατρος Γιώργος Κοκκινάκης, είχε αναφέρει: «Τα τελευταία 30 χρόνια δεν υπάρχει πιο χρησιμοποιημένη λέξη από τον όρο ψυχιατρική μεταρρύθμιση και δεν υπάρχει λέξη με μεγαλύτερη αμφισημία η και πολυσημία. Στη δεκαετία του “80 μετά το σκάνδαλο της Λέρου όπου απεκαλύφθη το Βατερλό της Ελληνικής ψυχιατρικής και των ψυχιάτρων ήταν δύσκολο -πολύ δύσκολο- να πάρει κανείς θέση υπέρ της κρατούσας ψυχιατρικής και ενάντια στην ανάγκη μεταρρύθμισης. Έτσι όλοι τοποθετήθηκαν στην πλευρά της μεταρρύθμισης. Πώς εννοούσαμε και πως εξακολουθούμε να εννοούμε όμως εμείς την ψυχιατρική μεταρρύθμιση; Με απλά λόγια: Όταν λέμε ψυχιατρική μεταρρύθμιση εννοούμε τη δημιουργία κοινοτικών δομών σε κάθε ψυχιατρικό τομέα, που θα αντικαταστήσει τη μονόπλευρη και ατελέσφορη αντιμετώπιση της ψυχικής νόσου με μία ολιστική αντιμετώπιση και με μία συνολική φροντίδα, που δεν θα εξαντλείται σε μία καλή φαρμακευτική η ψυχοθεραπευτική αγωγή αλλά θα περιλαμβάνει και την μέριμνα για το πώς θα ζήσει ο άρρωστος άνθρωπος, με τι εισόδημα, τι εργασία, τι δικαιώματα κλπ. Το πλέγμα κοινοτικών δομών σε κάθε ψυχιατρικό τομέα χωρίς δικαίωμα παραπομπής έχει καθήκον να αντιμετωπίζει κάθε ψυχιατρικό αίτημα χωρίς παραπομπές, χωρίς επιλογές. Αλλά επειδή το ουσιαστικό υποκείμενο κάθε νέας συμπεριφοράς είναι ο άνθρωπος, εδώ είναι το πρόβλημα. Ο όρος ψυχιατρική μεταρρύθμιση μπορεί να είναι και παραπλανητικός καλύτερα έπρεπε να λέγαμε μεταρρύθμιση της ψυχιατρικής, αλλαγή της ψυχιατρικής, αλλαγή του ψυχιατρικού επιστημονικού υποδείγματος, αλλαγή δηλαδή του ψυχιατρικού σκέπτεσθαι και του ψυχιατρικού πράττειν».

 

Πιστεύετε δηλαδή ότι στη χώρα μας δεν παρέχεται η δέουσα προσοχή και φροντίδα, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζονται οι ψυχικά ασθενείς ως πολίτες β’ κατηγορίας;

Δυστυχώς, όπως σας ανέφερα και στην αρχή της συζήτησής μας, το στίγμα καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι ψυχικά πάσχοντες από το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, την εξουσία, τις Αρχές και από ορισμένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

Πράγματι, παρά τα τόσα συνέδρια και ημερίδες που συχνά πραγματοποιούνται με θέμα το στίγμα και τα δικαιώματα των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία, οι ψυχικά ασθενείς συμβαίνει να αντιμετωπίζονται ως πολίτες β’ κατηγορίας. Εννοείται πως συμβαίνει αυτό, όπως υπάρχει ρατσισμός σε τόσα θέματα, έτσι υπάρχει ακόμα έντονος ρατσισμός και απέναντι σε άτομα με ψυχικές νόσους. Άλλωστε, προς αυτή την κατεύθυνση ωθεί τον ψυχικά ασθενή, όπως προανέφερα, και η κρατούσα ψυχιατρική, στενά βιολογική και άκρως κατασταλτική.

Αλλά και η δικαιοσύνη αντιμετωπίζει, υπό το πρίσμα του στίγματος, του ψυχικά ασθενείς ως πολίτες β’ κατηγορίας. Ενδεικτικά να σας πω, ότι οι δίκες που αφορούν την ακούσια νοσηλεία προβλέπεται από το νόμο να συζητηθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα από τον εγκλεισμό, ωστόσο προσδιορίζονται να συζητηθούν μήνες αργότερα. Η συζήτηση της υπόθεσης δε γίνεται κατά κανόνα ενώπιον δικαστή, που απασχολείται με αρμοδιότητες ανακριτού, επιφορτισμένου με πληθώρα σοβαρών ποινικών υποθέσεων. Μάλιστα πολλές φορές η δίκη γίνεται ενώ ο ασθενής έχει λάβει ήδη εξιτήριο. Το χρονικό διάστημα των μηνών που μεσολαβεί μέχρι την έκδοση της απόφασης, ο ασθενής παραμένει παράνομα ακούσια νοσηλευόμενος.

 

Διακρίνω μια απογοήτευση στα λόγια σας.

Πώς πιστεύετε ότι αντιμετωπίζεται η ψυχική υγεία από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες;

Θα μου επιτρέψετε να αναφερθώ στη σημερινή πολιτική ηγεσία, η οποία λειτουργεί πελατειακά, και μεθοδικά αποσκοπεί στην απεξάρθρωση του δημόσιου χαρακτήρα της υγείας εν γένει και την πλήρη ιδιωτικοποίησή της. Η υποστελέχωση και υποχρηματόδοτηση των δημόσιων ψυχιατρείων και νοσοκομείων, οδηγεί προς αυτή την κατεύθυνση, Δυστυχώς, ναι, πολλοί είναι εκείνοι που βλέπουν την ψυχική υγεία ως κόστος και εμπόρευμα. Να σημειώσω εδώ ότι φτωχοποίηση της χώρας μας, οι κακές συνθήκες διαβίωσης, η ανεργία κ.λ.π., παίζουν το ρόλο του «κοινωνικού προδρόμου της τρέλας», όπως έχει λεχθεί. Και είναι αλήθεια, η ψυχική υγεία πολλών συμπολιτών μας, είναι προφανές, έχει επιβαρυνθεί και χωρίς κοινοτικές δομές θα δημιουργηθεί σοβαρό ζήτημα.

Ήδη η χώρα μας έχει μετατραπεί, για κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους σε μια αγχώδη και καταθλιπτική χώρα για να ζει κάποιος. Κι αυτό διότι, σύμφωνα με μελέτη που στηρίχθηκε σε στοιχεία της Eurostat, έδειξε πως η χώρα μας είναι πρωταθλήτρια στον άγχος, ενώ την ίδια ώρα βρίσκεται ανάμεσα στις 10 χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά καταθλιπτικών.

 

Τι έχετε να πείτε για το νομοσχέδιο σχετικά με τις αλλαγές επίκεινται στις Υπηρεσίες ψυχικής υγείας και απεξάρτησης;

Το νέο νομοσχέδιο, επιτρέψτε μου να πω, είναι αόρατο προς το παρόν. Κι αυτό διότι τα κείμενα που διακινούνται εν είδει νομοσχεδίου, προέρχονται από σκόπιμες διαρροές του υπουργείου υγείας, ενδεχομένως για να διαπιστωθούν τυχόν αντιδράσεις των εμπλεκομένων. Εν πάση περιπτώσει, το νομοσχέδιο αυτό, που είναι εντελώς γραφειοκρατικό και κατ' ευφημισμό αναφέρει στον τίτλο του «ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης», συνοπτικά θα σας πω, για να αναφερθώ στον τομέα μου, ότι ακολουθεί τη συνήθη τακτική που σας προανέφερα, δηλαδή παρότι στο πρώτο άρθρο του νομοσχεδίου γίνεται και πάλι επίκληση του σεβασμού των δικαιωμάτων και των αναγκών των ψυχικά ασθενών, όμως, σε κανένα άλλο σημείο του νομοσχεδίου δεν αναφέρεται, ούτε προβλέπεται κάτι σχετικό με τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών. Απουσιάζει παντελώς επίσης οποιαδήποτε πρόβλεψη, έστω λεκτική, όπως μέχρι τώρα γινόταν, συμμετοχής των «ληπτών των υπηρεσιών ψυχικής υγείας» στα διοικητικά όργανα που προβλέπει το νομοσχέδιο. Περαιτέρω, ούτε στην ουσιαστική βελτίωση των δομών ψυχικής υγείας για τη θεραπεία των ψυχικά πασχόντων αποσκοπεί. Επιπλέον, να επισημάνω ότι, ενώ με το εν λόγω σχέδιο νόμου προβλέπεται το κλείσιμο των ψυχιατρείων «Δαφνί» και Θεσσαλονίκης, ωστόσο, η μη ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου δικτύου κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, είναι βέβαιο, θα απεξαρθρώσει τις παρεχόμενες σήμερα υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα νομοσχέδιο απορρύθμισης και απεξάρθρωσης τόσο των υπηρεσιών ψυχικής υγείας όσο και της απεξάρτησης.

Κατά την άποψη μου, λαμβάνοντας υπόψη το σημερινό «μαρασμό» των δημόσιων νοσοκομείων και του ΕΣΥ γενικότερα, που μεθοδικά οδήγησε η σημερινή κυβέρνηση, το νομοσχέδιο αυτό συνιστά τον προπομπό της πλήρους ιδιωτικοποίησης της ψυχικής υγείας.

 

Και με αυτό το θέμα της επικαιρότητας για το οποίο καταθέσατε εμπεριστατωμένα και ειλικρινά την άποψή σας, νομίζω πως μπορεί να ολοκληρωθεί αυτή η συζήτηση, ελπίζοντας πως τα μηνύματά σας θα εισακουστούν.

____________

* Συνέντευξη στην Ελισάβετ Σταματίου, που δημοσιεύτηκε στο free press «LiFE WEST», τεύχος 33, Μάρτιος 2024, σελ. 18-19.

- φωτογραφία από: @Nannimensch

Συνέβαινε πάντα. Συμβαίνει και σήμερα!

Σε κάθε μέτρο που η παρούσα κυβέρνηση λαμβάνει στο όνομα και, ιδίως, στα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών -κι αυτός είναι ο κανόνας- υποκρύπτεται πάντα η (πελατειακή) εξυπηρέτηση αλλότριων συμφερόντων.

Η πρόσφατη εγκύκλιος του Υφυπουργού Υγείας, με πρόφαση τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών κατά τη διαδικασία της ακούσιας εξέτασης, («Προς διαφύλαξη των δικαιωμάτων των προσαγομένων», αναφέρει
η σχετική εγκύκλιος), ικανοποιεί (εν μέρει) ένα χρόνιο αίτημα των αστυνομικών οργάνων, αυτό της αποδέσμευσής τους («προσήκουσα χρησιμοποίηση του αστυνομικού προσωπικού», αναφέρει η ίδια εγκύκλιος), ενώ παράλληλα εφαρμόζει στο χώρο της ψυχικής υγείας την κυβερνητική πολιτική της ιδιωτικοποίησης, ανοίγοντας -μέσω της εγκυκλίου- πόρτες στον ιδιωτικό τομέα, εν προκειμένω στις εταιρείες σεκιούριτι.

Ας δούμε, όμως, τι συγκεκριμένα αναφέρει η υπ’ αρ. πρωτ.:Γ3α/Γ.Π.οικ.6388/1-02-2024 εγκύκλιος του Υφυπουργού Υγείας, που έχει θέμα «ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΤΟΠΙΝ ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΚΩΝ ΕΝΤΟΛΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ Ν. 2071/1992»[1] :

«Ως γνωστόν, η πλειοψηφία των ατόμων που εισάγονται σε ψυχιατρικά τμήματα κατόπιν έκδοσης εισαγγελικών εντολών- αναγκαστικής εξέτασης, αναζητούνται και προσάγονται συνοδεία αστυνομικών υπαλλήλων.

Προς διαφύλαξη των δικαιωμάτων των προσαγομένων αλλά και την προσήκουσα χρησιμοποίηση του αστυνομικού προσωπικού παρακαλείσθε όπως:

Α) Ο εφημερεύων ψυχίατρος καλείται προς παραλαβή του περιστατικού, το ταχύτερο δυνατόν, μετά την άφιξη στην νοσηλευτική μονάδα, αποφεύγοντας οιεσδήποτε τυχόν καθυστερήσεις. Β) Ο αστυνομικός υπάλληλος αποδεσμεύεται αμέσως μετά την έναρξη της διαγνωστικής διαδικασίας. Γ) Οιαδήποτε μετακίνηση του περιστατικού εντός ή εκτός της νοσηλευτικής μονάδας υποδοχής, γίνεται με δικά της μέσα και ευθύνη.».

Κατ΄αρχήν η αποδέσμευση των αστυνομικών οργάνων, που προβλέπεται στο άρθρο 12 της ΚΥΑ υπ΄ αριθμ. Γ3α,β/Γ.Π.οικ.72109/09-12-2022[2] και αναφέρεται στην ως άνω εγκύκλιο, θα ήταν πράγματι θετικό μέτρο, αν είχαν πληρωθεί οι προϋποθέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 96Α ν. 2071/1992 και ειδικότερα του άρθρου 12 της ανωτέρω Γ3α,β/Γ.Π.οικ.72109 ΚΥΑ σχετικά με τη μεταφορά ασθενούς σε Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) ψυχιατρικού νοσοκομείου για ακούσια εξέταση. 

Δηλαδή, ότι υπάρχει κατάλληλα διαμορφωμένο όχημα διακομιδής, έχει συσταθεί, λειτουργεί και έχει επιληφθεί η «Κοινοτική Μονάδα Ψυχικής Υγείας του άρθρου 11 του ν. 2716/1999» (βλ. παρ. 2, άρθρ. 96Α) και πως «Ο ψυχίατρος και ο νοσηλευτής (σσ. της Κοινοτικής Μονάδας Ψυχικής Υγείας) που συμμετέχουν στη μεταφορά, παραμένουν στον χώρο της Μονάδας Ψυχικής Υγείας, έως ότου διασφαλιστεί η ασφαλής υποδοχή του φερόμενου ως ψυχικά ασθενή.» (βλ. παρ. 3, δ’ άρθρ. 96Α και παρ. 1 άρθρο 12 της ανωτέρω ΚΥΑ).

Ωστόσο, αν και μεσολάβησε ένα και πλέον έτος από τη δημοσίευση (12/2022) της προαναφερόμενης ΚΥΑ, εξακολουθεί να εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα, σαν να είναι ο κανόνας, η -προβλεφθείσα κατ΄ εξαίρεση- μεταφορά των ψυχικά ασθενών «με όχημα της αρμόδιας αστυνομικής αρχής και από κλιμάκιο δύο (2) αστυνομικών» (βλ. παρ. 6 β, άρθρ. 96Α ν. 2071/1992)[3].

Παρ' ότι, λοιπόν, δεν έχουν υλοποιηθεί οι προβλεπόμενες στο νόμο (άρθρο 96Α ν. 2071/1992) και την προαναφερόμενη ΚΥΑ ρυθμίσεις σχετικά με τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ασθενών κατά τη μεταφορά τους στα ΤΕΠ, ο Υφυπουργός Υγείας, που υπογράφει την εγκύκλιο, η οποία μάλιστα έχει άμεση εφαρμογή, παραβλέπει το γεγονός της μεταφοράς των ασθενών με περιπολικό και συνοδεία αστυνομικών, καθώς και την τραγική υποστελέχωση των ψυχιατρικών τμημάτων όπως, επίσης, την έλλειψη υποδομών για παράλληλη ακούσια εξέταση περιστατικών και, αντί να επιλύσει τα ανωτέρω, μεταθέτει ευθύνες στο υποστελεχωμένο προσωπικό των εφημεριών ΤΕΠ.

Ενδεικτικά σημειώνεται ότι, στο Ψ.Ν.Α. «Δαφνί» εξετάστηκαν ακούσια μέσα σ' ένα έτος  περίπου 4.500 ασθενείς, ενώ οι εισαγωγές ξεπέρασαν τις 2.500 σε 9 κλινικές οξέων και, όπως σημειώνει ο «ΕΝΙΑΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Ψ.Ν.Α. (ΔΑΦΝΙ)»: «θέτει σε κίνδυνο (σσ. η κυβέρνηση της ΝΔ) την ασφάλεια και τη ζωή των ίδιων των ασθενών και του προσωπικού»[4].

Σημειώνεται, τέλος, ότι και η Ε.Ψ.Ε. εξέφρασε την αντίθεσή της στην εν λόγω εγκύκλιο, επισημαίνοντας ότι: «Τα ανωτέρω (σσ. αναφερόμενα στην εγκύκλιο) μπορεί να έχουν σοβαρότατες συνέπειες στην υγεία και στη σωματική ακεραιότητα τόσο των εξεταζόμενων όσο και του προσωπικού»[5].

Αν και στην εγκύκλιο, λοιπόν, γίνεται επίκληση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών για την έκδοσή της, στην πραγματικότητα, με την εγκύκλιο, ικανοποιούνται χρόνια αιτήματα των αστυνομικών οργάνων, χωρίς ταυτόχρονα να διασφαλίζονται τα δικαιώματα των ψυχικά ασθενών, ενώ παράλληλα «ανοίγουν οι πόρτες» των ΤΕΠ των ψυχιατρικών τμημάτων των νοσοκομείων στις εταιρείες σεκιούριτι.

Συμβαίνει και σήμερα!

 

 

 

---

[1] https://diavgeia.gov.gr/decision/view/%CE%A869%CE%96465%CE%A6%CE%A5%CE%9F-3%CE%913

[2] ΚΥΑ Γ3α,β/Γ.Π.οικ.72109/09-12-2022, άρθρο 12 «Τρίτο στάδιο της μεταφοράς - Άφιξη στη Μονάδα Ψυχικής Υγείας προορισμού», παρ. 1 «[…] Ο ψυχίατρος ή παιδοψυχίατρος, ο νοσηλευτής και το πρόσωπο με άδεια οδήγησης, προκειμένου να οδηγεί το κατάλληλα διαμορφωμένο όχημα, που συμμετέχουν στη μεταφορά, παραμένουν στον χώρο της Μονάδας Ψυχικής Υγείας προορισμού, έως ότου διασφαλιστεί η ασφαλής υποδοχή του φερόμενου ως ψυχικά ασθενή. Η Μονάδα Ψυχικής Υγείας προορισμού λαμβάνει μέριμνα, ώστε η ασφαλής υποδοχή του φερόμενου ως ψυχικά ασθενή, να λάβει χώρα το συντομότερο δυνατόν. Στο τρίτο στάδιο της μεταφοράς δε συμμετέχει αστυνομική δύναμη.».

[3] Άρθρο 12, παρ. 6, β: «β) Μέχρι την έκδοση της κοινής απόφασης της παρ. 5, καθώς και μετά από την έκδοσή της, όταν, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, δεν καθίσταται εφικτή η συμμετοχή της Κοινοτικής Μονάδας Ψυχικής Υγείας της παρ. 2 στη διαδικασία της μεταφοράς του φερόμενου ως ψυχικά ασθενή, όπως αυτή καθορίζεται στην παρ. 3, η μεταφορά πραγματοποιείται με όχημα της αρμόδιας αστυνομικής αρχής και από κλιμάκιο δύο (2) αστυνομικών. Σε κάθε περίπτωση, για τη μεταφορά εφαρμόζονται οι διατάξεις του παρόντος για την προστασία των δικαιωμάτων των φερόμενων ως ψυχικά ασθενών.».

[4] https://sylogosdafni.blogspot.com/2024/02/32-800.html

[5] https://psych.gr/anakoinosi-tis-ellinikis-psychiatrikis-etaireias-14/