Ο «ψυχιατρικός μιθριδατισμός» (;) κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19

«… και είμαι στο θάλαμο
εννιά για το καλό μου…»

Γιάννης Μηλιώκας,

“Για το καλό μου”,

LP, Album, 1986 Minos.

Το Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (Ε.Ψ.Ε.) εξέδωσε χθες (13/04/2020) Δελτίο Τύπου (χωρίς να αναφέρονται οι ιδιότητες και τα ονόματα των συμμετεχόντων μελών του (!))[i], και χαρακτηρίζει ως “ατυχές” το από 8/04/2020 δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών (ΕφΣυν) με τίτλο: «Οι ψυχικά ασθενείς “στο απόσπασμα” λόγω κορωνοϊού»[ii].

Το δημοσίευμα αναφερόταν στα πρόσθετα περιοριστικά μέτρα που πάρθηκαν σε βάρος των ψυχικά ασθενών, οι οποίοι νοσηλεύονται σε ΨΤΕ ή είναι ένοικοι στεγαστικών δομών.

Σημειώνεται ότι, σχετική ανάρτηση -με αυτή του δημοσιεύματος- είχε προηγηθεί (στις 25/03/2020) στο ιστολόγιο (blog) «ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΨΥΧΙΚΑ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ», με τίτλο: «Δικαιώματα ψυχικά ασθενών στην εποχή της πανδημίας COVID-19»[iii].

Επιτρέψτε μου, πριν αναφερθώ στα βασικά σημεία του Δελτίου Τύπου του Δ.Σ. της Ε.Ψ.Ε. σχετικά με τους “πρόσθετους” περιορισμούς (δηλ. απαγόρευση εξόδου και στέρηση της χρήσης κινητών τηλεφώνων, διαδικτύου και βιντεοκλήσεων), να δούμε τι αναφέρει η Ειδική Επιτροπή στο από 20-12-2019 έγγραφό της (σ.σ. δηλ. έγγραφο το οποίο εκδόθηκε πριν την έναρξη της πανδημίας), σχετικά με τη χρήση κινητών τηλεφώνων από τους νοσηλευόμενους στα ΨΤΕ.

Στο έγγραφο, λοιπόν, της Ειδικής Επιτροπής αναφέρεται μεταξύ άλλων ό,τι: «[...] όταν ένας ασθενής νοσηλεύεται, η επικοινωνία με την οικογένειά του και τους οικείους του αποτελεί, εκτός από αναφαίρετο δικαίωμά του, και βασικό υποστηρικτικό στοιχείο της θεραπείας του [...]», ενώ λίγο πιο κάτω αναφέρεται ό,τι: «[...] Ως εκ τούτου, η Ειδική Επιτροπή θεωρεί αναφαίρετο δικαίωμα των νοσηλευόμενων να έχουν στην κατοχή τους και να χρησιμοποιούν τα κινητά τους τηλέφωνα, όμως, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, όπως θα πρέπει να είναι ρυθμισμένα στη δόνηση, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη λήψη φωτογραφιών και βιντεοσκόπησης κ.λ.π., και γενικώς θα πρέπει να μην προσβάλλεται από τη χρήση τους η αξιοπρέπεια και ιδιωτικότητα των υπολοίπων ασθενών. [...]»[iv].

Ας δούμε, σε “διπλή” ανάγνωση θα έλεγα, τι αναφέρουν τα βασικά σημεία του Δελτίου Τύπου του Δ.Σ. της Ε.Ψ.Ε. σχετικά με τους πρόσθετους περιορισμούς (σ.σ. εξόδων και χρήσης κινητών και διαδικτύου), καθώς και το τι πραγματικά λένε τα βασικά αυτά σημεία:

1.     Αναφέρεται στο Δελτίο Τύπου ό,τι: «[…] Ο περιορισμός της εξόδου στον περίβολο της κλινικής (όπου αυτός υφίσταται) στοχεύει στην αποφυγή συγχρωτισμού των ασθενών με εκείνους άλλων τμημάτων και την προφύλαξή των από ενδεχόμενη διασπορά του COVID 19. […]».

1.1   Σχολιασμός: Με άλλα λόγια, στο Δελτίο Τύπου ομολογείται ευθέως, κατ’ αρχήν, πως πράγματι υφίσταται -σίγουρα μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον- ο «περιορισμός εξόδου στον περίβολο της κλινικής». Για να αιτιολογηθεί η εφαρμογή των πρόσθετων αυτών περιοριστικών μέτρων το Δ.Σ. της Ε.Ψ.Ε. επικαλείται την προστασία των ψυχικά ασθενών «από ενδεχόμενη διασπορά» του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Παραδόξως όμως, όπως θα δούμε να αναφέρει στη συνέχεια, άρχισαν να προγραμματίζονται έξοδοι των ψυχικά ασθενών, προφανώς μετά από το “θόρυβο” που προκάλεσαν τα ανωτέρω δημοσιεύματα.

2.     «[…] Ήδη έχει αρχίσει η προγραμματισμένη έξοδος των ασθενών στον περίβολο με συνοδό εργοθεραπευτή και νοσηλευτή. […]».

2.1     Συμπτωματικά, λοιπόν, και μετά το “θόρυβο” που προκλήθηκε από τα δημοσιεύματα (σ.σ. στο blog στις 25/03/2020 και το δημοσίευμα στην ΕφΣυν στις 8/04/2020), το Δελτίο Τύπου μας ενημερώνει πως («ήδη») άρχισαν να προγραμματίζονται έξοδοι των ασθενών.

3.      Αναφέρεται στο Δελτίο Τύπου ό,τι: «[…] Αναφορικά με την χρήση κινητών τηλεφώνων τονίζεται ότι δεν άλλαξε το καθεστώς χρήσης των κατά την διάρκεια της πανδημίας. Υφίσταται δηλαδή η δυνατότητα χρήσης των (ως τηλεφώνων!!) από τους ασθενείς. Σε κάποιες ψυχιατρικές κλινικές το κινητό παραδίδεται στο νοσηλευτικό προσωπικό και χρησιμοποιείται από τον εκάστοτε ασθενή οποτεδήποτε αυτός επιθυμεί να επικοινωνήσει. Άλλωστε, σε κάθε ψυχιατρικό τμήμα υφίσταται κοινόχρηστη τηλεφωνική γραμμή για την επικοινωνία των ασθενών.[…]».

3.1    Σχολιασμός: Από το ανωτέρω απόσπασμα προκύπτει ότι το Δ.Σ. της ΕΨΕ, είτε αγνοεί τις συστάσεις της Ειδικής Επιτροπής σχετικά με τη χρήση κινητών τηλεφώνων επειδή δεν ενημερώθηκε, είτε τις γνώριζε αλλά δεν τις έλαβε υπόψη του. Προκύπτει, επίσης, πως μετά τις απαγορεύσεις των επισκέψεων και των αδειών δεν λήφθηκε μέριμνα ώστε να διαμορφωθεί ένα διαφορετικό καθεστώτος σχετικά με τη χρήση των κινητών τηλεφώνων και διαδικτύου. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι, ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΧΡΗΣΗΣ των κινητών τηλεφώνων παρέμεινε το ίδιο (“δεν άλλαξε”).

3.2     Σχολιασμός: Το Δ.Σ. της Ε.Ψ.Ε. ισχυρίζεται ότι, υφίσταται “η δυνατότητα χρήσης των (ως τηλεφώνων!!)” (σ.σ. προσέξτε, μόνο ως τηλεφώνων), ενώ ταυτόχρονα δεν κάνει την παραμικρή αναφορά στη δυνατότητα των νοσηλευόμενων να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο και τις βιντεοκλήσεις, όπως συνιστάται στην από 20/03/2020 Δήλωση Αρχών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (ΕΠΒ)[v].

3.3 Σχολιασμός: Παραδέχεται, τέλος, ότι μόνο “σε ΚΑΠΟΙΕΣ ψυχιατρικές κλινικές παραδίδεται το κινητό τηλέφωνο στο νοσηλευτικό προσωπικό και χρησιμοποιείται (;) από τον εκάστοτε ασθενή οποτεδήποτε αυτός επιθυμεί να επικοινωνήσει.”.

Το περιεχόμενο του εν λόγω Δελτίου Τύπου του Δ.Σ. της Ε.Ψ.Ε. δεν στοιχειοθετεί τον ισχυρισμό “ατυχές” δημοσίευμα, και γι' αυτό, κατά την εκτίμησή μου, εκθέτει όλο το Σώμα της Ε.Ψ.Ε..

Ακολούθως, τα μέλη του Δ.Σ. που υπέγραψαν το Δελτίο Τύπου φαίνεται πως δεν αντιλήφθηκαν ότι, τα μέτρα περιορισμού που επιβλήθηκαν από την Πολιτεία έχουν σκοπό να προληφθεί η εξάπλωση του κορωνοϊού, χωρίς να έχουν ανασταλεί επιμέρους ατομικά δικαιώματα, ιδίως  των ψυχικά πασχόντων.

Κατά συνέπεια, λοιπόν, και σύμφωνα με την αρχή της ισότητας (άρθρο 4 του Σ), υπό την έννοια της ισότητας ενώπιον των περιορισμών, οι ψυχικά ασθενείς έχουν κατά τη διάρκεια της πανδημίας τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με τους υπόλοιπους πολίτες.

Περαιτέρω, για να δικαιολογηθεί ο «ψυχιατρικός μιθριδατισμός» υποστηρίζεται στο Δελτίο Τύπου ότι, “τα μέτρα  αυτά (σ.σ. της απαγόρευσης εξόδου, της στέρησης της χρήσης κινητών τηλεφώνων και της απαγόρευσης πρόσβασης στο διαδίκτυο) στοχεύουν στην διασφάλιση του αγαθού της υγείας των ασθενών, το οποίο σε περιπτώσεις ιατρικής αναγκαιότητας δύναται να υπερτερεί εκείνου της ελευθερίας”. Με άλλα λόγια, υποστηρίζεται προσχηματικά ότι τα ως άνω μέτρα περιορισμού εφαρμόστηκαν για το “καλό” των ψυχικά ασθενών.

Θα περίμενε κανείς από έναν μεγάλο επιστημονικό σύλλογο, όπως η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, η οποία, παρεμπιπτόντως, στους σκοπούς της συμπεριλαμβάνει την προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων[vi], να προτείνει στις Διευθύνσεις των ψυχιατρικών νοσοκομείων “αντίβαρα” στους περιορισμούς που έθεσε η Πολιτεία, ιδίως στην απαγόρευση των αδειών και του επισκεπτηρίου των ψυχικά ασθενών, χρησιμοποιώντας και τις συστάσεις που αναφέρονται στη Δήλωση Αρχών της CPT. Δυστυχώς, δεν το έπραξε.

---

[i] Το Δελτίο Τύπου της Ε.Ψ.Ε. εδώ: http://ow.ly/yd2d50zcLEz

[ii] Το δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών με τίτλο: «Οι ψυχικά ασθενείς “στο απόσπασμα” λόγω κορωνοϊού» εδώ http://ow.ly/aNRH50zdsH1http://ow.ly/aNRH50zdsH1

[iii] Την ανάρτηση, στις 25/03/2020, στο ιστολόγιο (blog) «ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΨΥΧΙΚΑ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ» εδώ http://ow.ly/kWUJ50zdsNC

[iv] Το έγγραφο της Ειδικής Επιτροπής σχετικά με τη χρήση των κινητών τηλεφώνων από νοσηλευόμενους στα ΨΤΕ εδώ: http://ow.ly/VpMG50zcTYQ

[v] Την από 20/03/2020 Δήλωση Αρχών της CPT εδώ https://mhttps://rm.coe.int/16809e1c56

[vi] Βλ. εδώ το άρθρο 2, υπό γ' του καταστατικού της Ε.Ψ.Ε. το οποίο αναφέρει καταλεπτώς: «γ) Η προάσπιση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων με κατεξοχήν γνώμονα το σεβασμό της προσωπικής τους αξιοπρέπειας και των ατομικών τους δικαιωμάτων (τήρηση του απορρήτου, παρέμβαση υπέρ αυτών κ.λ.π.)».